Bài 1: Muôn hình vạn trạng nợ thuế

Công chức Hải quan Hà Nam Ninh rà soát để có biện pháp xử lý hiệu quả tình trạng DN nợ thuế. Ảnh: H.Nụ

Kiên trì chưa chắc sẽ hiệu quả!

Theo Cục Hải quan Hải Phòng, nhằm giảm tỷ lệ nợ đọng, thời gian qua, đơn vị luôn quan tâm và chú trọng triển khai thực hiện các biện pháp theo quy định để đôn đốc thu hồi và xử lý nợ. Kết quả từ năm 2019 đến hết 2022, Cục Hải quan Hải Phòng đã ban hành 2.351 quyết định cưỡng chế nợ thuế, kết quả thu hồi và xử lý được 369 tỷ đồng tiền nợ. Toàn bộ hồ sơ nợ thuế, các khoản nợ phát sinh đã được đơn vị kiểm soát, quản lý và kịp thời đưa ra các biện pháp phù hợp để thu hồi và xử lý nợ.

Theo Phó Cục trưởng Cục Hải quan Lạng Sơn Nguyễn Hữu Vượng, ngoài các biện pháp theo quy định, Hải quan Lạng Sơn còn tích cực đề nghị các cơ quan chức năng phối hợp thực hiện cưỡng chế thuế đối với DN nợ thuế. Chỉ riêng năm 2022, đơn vị đã phát hành 1.753 thông báo nợ thuế, thu hồi được 5,66 tỷ đồng đối với các khoản nợ thuế khó thu phát sinh trước ngày 1/1/2022 và thu hồi được 3,8 tỷ đồng nợ phát sinh trong năm 2022.

Theo ông Nguyễn Văn Hường, Phó Cục trưởng Cục Hải quan Quảng Ninh, từ năm 2019 đến nay, đơn vị đã phối hợp với Cục Thuế, Sở Kế hoạch và Đầu tư các tỉnh ban hành 26 quyết định cưỡng chế. Với nỗ lực thực hiện các biện pháp cưỡng chế, đôn đốc thu hồi và xử lý nợ thuế, đơn vị đã thu hồi được số tiền nợ khó thu là 3,7 tỷ đồng.

Còn tại Cục Hải quan Bình Dương, sau nhiều năm kiên trì và quyết tâm thực hiện, hoàn thiện các bước cưỡng chế nợ, nhưng đơn vị chỉ thu hồi nợ đọng thuế của 14 DN với tổng số tiền thu hồi 2,44 tỷ đồng. Ông Lê Văn Danh, Phó Cục trưởng Cục Hải quan Bình Dương cho biết, đối với biện pháp trích tiền từ tài khoản hiện đang được đơn vị áp dụng đã mang hiệu quả cao. Thời gian qua, Hải quan Bình Dương áp dụng kịp thời nên đã thu hồi được 1,8 tỷ đồng nợ thuế, chiếm đến 76% trên tổng số nợ đã thu hồi được bằng việc áp dụng các biện pháp cưỡng chế. Tuy nhiên, biện pháp này chỉ hiệu quả đối với khoản nợ mới phát sinh, nhưng phần lớn số tiền dư không nhiều do các chủ nợ đều rơi vào tình trạng khó khăn. Đối với biện pháp thu tiền, tài sản khác của đối tượng bị cưỡng chế thi hành quyết định hành chính về quản lý thuế do cơ quan, tổ chức, cả nhân khác đang nắm giữ, trên thực tế không phát huy hiệu quả vì để có được thông tin tổ chức, cá nhân, bên thứ 3 đang giữ tiền, tài sản của đối tượng cưỡng chế là khó thực hiện.

Nói về hiệu quả khi áp dụng các biện pháp, Cục Hải quan Hải Phòng cho rằng, tùy từng DN nợ thuế mà hiệu quả của các biện pháp sẽ khác nhau. Cụ thể, với những DN đang có hoạt động XNK thì biện pháp cưỡng chế dừng làm thủ tục đối với hàng hóa XNK hay cưỡng chễ trích tiền từ tài khoản ngân hàng, phong tỏa tài khoản là những biện pháp có hiệu quả ngay lập tức. Với những DN không có hoạt động XNK nhưng có các hoạt động kinh doanh khác thì biện pháp ngừng sử dụng hóa đơn, thu hồi giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh là hiệu quả.

Theo Cục Hải quan Hải Phòng, có những biện pháp khi thực hiện không mang lại kết quả trong việc thu hồi nợ như biện pháp khấu trừ một phần tiền lương hoặc thu nhập; biện pháp kê biên tài sản, bán đấu giá tài sản kê biên và biện pháp cưỡng chế bằng thu tiền, tài sản khác của người nộp thuế do cơ quan, tổ chức, cá nhân khác đang giữ vì các đơn vị liên quan thường không phối hợp cung cấp thông tin hoặc không có thông tin.

Tại Cục Hải quan Lạng Sơn, thời gian qua, đơn vị cơ bản chỉ áp dụng 5/7 biện pháp cưỡng chế và mang lại hiệu quả. Ông Nguyễn Hữu Vượng cho biết, đối với biện pháp kê biên tài sản, bán đấu giá tài sản kê biên và biện pháp cưỡng chế bằng thu tiền, tài sản khác của người nộp thuế do cơ quan, tổ chức, cá nhân khác đang giữ khi thực hiện quy trình thủ tục xác minh tài sản để thực hiện cưỡng chế gặp rất nhiều trở ngại.

Ngoài 7 biện pháp cưỡng chế quy định tại Điều 125, Luật Quản lý thuế 2019 đã bổ sung biện pháp tạm hoãn xuất cảnh đối với người đại diện theo pháp luật của DN đang bị cưỡng chế chưa hoàn thành nghĩa vụ nộp thuế. Áp dụng quy định này, nhiều đơn vị hải quan đã “mạnh tay” trong việc cưỡng chế nợ thuế và thu được kết quả nhất định.

Đơn cử, thời gian qua, Cục Hải quan Lạng Sơn đã gửi 672 văn bản xác minh thông tin về DN nợ thuế quá hạn đến các đơn vị liên quan; thông báo đề nghị cơ quan Công an tạm hoãn xuất cảnh đối với 444 trường hợp là chủ các DN đang nợ thuế quá hạn, ban hành 111 quyết định cưỡng chế dừng làm thủ tục hải quan và trích tiền từ tài khoản của đối tượng bị cưỡng chế tại Kho bạc Nhà nước, ngân hàng thương mại, tổ chức tín dụng; gửi 71 văn bản đề nghị cơ quan Thuế phối hợp cưỡng chế thông báo hóa đơn không còn giá trị sử dụng; gửi 24 văn bản đề nghị cơ quan đăng ký kinh doanh phối hợp cưỡng chế thu hồi đăng ký kinh doanh. Qua triển khai các biện pháp, năm 2022, các đơn vị trong toàn Cục đã thu hồi được 5,66 tỷ đồng đối với các khoản nợ thuế khó thu phát sinh trước ngày 1/1/2022 và thu hồi được 3,8 tỷ đồng nợ phát sinh trong năm 2022.

Mới đây, Cục Hải quan Hải Phòng thông báo tạm hoãn xuất cảnh đối với bà Nguyễn Ngọc Huyền, đại diện pháp luật của Công ty TNHH HANEDA GLOBAL đang bị cưỡng chế thi hành quyết định hành chính do chưa hoàn thành nghĩa vụ nộp thuế với số tiền gần 2 tỷ đồng.

Trước đó, Cục Hải quan Hà Nam Ninh cũng có văn bản gửi Cục Quản lý xuất nhập cảnh (Bộ Công an) đề nghị tạm hoãn xuất cảnh đối với 7 giám đốc công ty gồm: Công ty CP Tập đoàn TVT; Công ty TNHH Sản xuất và Kinh doanh Ngọc Anh; Công ty CP công nghệ Zenity Việt Nam; Công ty TNHH MTV Hanafood Hà Nam; Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ xây dựng An Trường Sơn; Công ty TNHH Cán thép Tam Điệp vì chưa hoàn thành nghĩa vụ nộp thuế.

Dù cơ quan Hải quan đã áp dụng nhiều biện pháp đôn đốc, đòi nợ nhưng DN chây ỳ không thực hiện nghĩa vụ thuế vào NSNN, do đó cuối tháng 11/2022, Chi cục Hải quan quản lý hàng gia công (Cục Hải quan TPHCM) đã gửi Cục Quản lý xuất nhập cảnh (Bộ Công an) thông báo về việc tạm hoãn xuất cảnh đối với ông LU HUNG TIEN (Lữ Tiến Hùng) là người đại diện pháp luật, với chức danh Chủ tịch hội đồng thành viên của Công ty TNHH Vàng bạc Hùng Kim Hoàng do nợ thuế XNK từ năm 2012.

Theo ý kiến của một số chuyên gia, tạm dừng xuất cảnh là biện pháp rất hiệu quả để thu những khoản khó đòi với những DN đã tẩu tán tài sản, biến mất khỏi địa điểm kinh doanh. Điều này cũng phù hợp với thông lệ quốc tế. Cụ thể, người đại diện theo pháp luật là người quyết định các vấn đề quan trọng của DN và phải có mặt ở Việt Nam hoặc ủy quyền cho người khác khi xuất cảnh. Trong trường hợp DN đang bị cưỡng chế thi hành quyết định hành chính về thuế thì việc xuất cảnh của họ có ảnh hưởng đến lợi ích của Nhà nước (không thực hiện được việc thu thuế), nên tạm dừng xuất cảnh là cần thiết.

Công chức Chi cục Hải quan cửa khẩu Hữu Nghị (Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn) thường xuyên rà soát danh sách, đôn đốc các DN nợ thuế hoàn thành nghĩa vụ với ngân sách nhà nước. Ảnh: H.Nụ

Khó chồng khó

Nỗ lực là vậy nhưng kết quả mang lại không cao. Theo ông Nguyễn Văn Hường, một trong những khó khăn khi triển khai công tác thu hồi và xử lý nợ là việc xác minh, đề nghị cung cấp số dư tài khoản tại các ngân hàng thương mại và tổ chức tín dụng khác rất khó khăn, cần phải có thời gian để nhận phản hồi thông tin. Khi nhận thông tin phản hồi, kết quả chủ yếu là DN không mở tài khoản tại ngân hàng hoặc có tài khoản nhưng số dư rất ít, cá biệt có trường hợp khi nhận được thông tin số dư tài khoản, DN nợ đã rút hết tiền ra khỏi tài khoản.

Còn theo Cục Hải quan Lạng Sơn, nguyên nhân dẫn đến số nợ thuế thu hồi hạn chế là do nhiều DN qua xác minh không còn tiền, tài sản để áp dụng biện pháp cưỡng chế; công tác phối hợp với các cơ quan quản lý nhà nước trong việc xác minh tình trạng hoạt động của DN, cung cấp thông tin DN, xác minh tài khoản ngân hàng còn chậm hoặc không phản hồi dẫn tới nhiều khó khăn trong thực hiện đôn đốc thu hồi nợ. Đồng thời, nhiều DN địa chỉ không rõ ràng, không hoạt động sản xuất kinh doanh tại địa điểm đăng ký kinh doanh nên việc gửi thông báo nợ thuế, các biện pháp cưỡng chế khó thực hiện.

Theo đại diện Cục Hải quan Hải Phòng, có rất nhiều khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai các biện pháp cưỡng chế. Trong đó, khi triển khai nhiều biện pháp mất nhiều thời gian, tốn kém chi phí. Ví dụ như biện pháp kê biên tài sản, bán đấu giá tài sản kê biên, việc xác minh tài sản gặp nhiều khó khăn vì hầu hết DN nợ thường không còn tiền hoặc chuyển hết tài sản khi có phát sinh nợ; chủ DN bỏ trốn, tài sản khi được xác minh có giá trị thấp, thời gian xác minh kéo dài...

Theo phản ánh của Cục Hải quan Hà Tĩnh, trong quá trình thu thập thông tin để thực hiện biện pháp cưỡng chế thu hồi giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh đối với Công ty TNHH MTV Bắc Sơn, đơn vị gặp rất nhiều khó khăn bởi phải thu thập thông tin hoạt động của DN từ Sở Kế hoạch và Đầu tư nơi DN đăng ký kinh doanh, phát hành văn bản đề nghị, chờ phản hồi... tất cả chiếm rất nhiều thời gian.

Còn đối với trường hợp DN được xác định là bỏ địa chỉ kinh doanh, không có đại diện pháp lý để ký biên bản làm cơ sở ấn định thuế, Cục Hải quan TPHCM cho rằng, các chi cục hải quan không thực hiện được bước lập biên bản để làm cơ sở ấn định thuế và thông báo bằng văn bản cho DN. Do vậy, đối với trường hợp DN được xác định là bỏ địa chỉ kinh doanh, không có đại diện pháp lý để ký biên bản làm cơ sở ấn định thuế, Cục Hải quan TPHCM đề xuất bỏ qua bước lập biên bản và thông báo bằng văn bản cho DN như quy định tại điểm a,e khoản 5 Điều 17 Nghị định 126/NĐ-CP.

Để đảm bảo công tác thu hồi và xử lý nợ thuế đạt hiệu quả cao nhất, các cục hải quan tỉnh, thành phố thường xuyên báo cáo Tổng cục Hải quan để có văn bản đề nghị với cơ quan chức năng địa phương nơi DN đăng ký kinh doanh để cưỡng chế bằng biện pháp thu hồi giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh của DN nợ thuế quá hạn. Song song đó, các biện pháp cưỡng chế khác như dừng làm thủ tục, cấm xuất cảnh, trích tài khoản… vẫn sẽ được cân nhắc áp dụng với các DN quá chây ỳ.

(Bài 3: Bài toán thu không được, xóa không xong?)