Theo lộ trình cam kết của các hiệp định thương mại tự do (FTA), hàng loạt biểu thuế NK hàng hóa vào Việt Nam được cắt giảm. Từ năm 2015, lộ trình này được đẩy nhanh hơn và cắt giảm thuế quan sâu hơn. Đến thời điểm năm 2018, nhiều dòng thuế quan trọng ở một số thị trường lớn chính thức về 0%. Có một số mặt hàng giữ nguyên thuế suất trong 5 năm (2018 - 2022), nhưng số này không nhiều, hầu hết là những mặt hàng không cam kết xóa bỏ thuế như rượu, bia, xăng dầu, ô tô, đường, thịt phụ phẩm, xi măng... tùy từng hiệp định.

Về lý thuyết, thuế suất giảm thì thu thuế cũng giảm. Tuy nhiên, những tác động của các FTA đến nguồn thu NSNN đã được Bộ Tài chính tính toán ngay từ khi xây dựng dự toán NSNN năm 2017. Cơ quan này đã chủ động triển khai nhiều giải pháp tái cơ cấu nguồn thu NSNN, điều chỉnh chính sách thu không chỉ dựa vào thuế NK, nhằm đảm bảo giữ vững cân đối NSNN. Trong khi tỷ trọng thu từ thuế XNK giảm, nguồn thu thuế nội địa đã được cải thiện và tăng dần trong thời gian gần đây.

Bên cạnh việc ứng phó ta cũng phải nhìn đến cơ hội. Hàng nghìn dòng thuế về 0%, DN sẽ có nguồn nguyên liệu tốt, rẻ, nghĩa là đầu vào giảm, sẽ góp phần tăng hiệu quả sản xuất kinh doanh, tăng sức cạnh tranh cho DN, góp phần tăng trưởng kinh tế.

Chuyện còn lại là động thái từ phía DN. DN phải chủ động tăng cường năng lực quản trị; đổi mới chất lượng nguồn nhân lực, gắn kết chuỗi cung ứng toàn cầu, không phụ thuộc vào chi phí đầu vào. Bên cạnh đó, DN cũng cần đổi mới công nghệ, nâng cao chất lượng sản xuất, tạo năng lực cạnh tranh để tận dụng mọi cơ hội do đổi mới mang lại.

Dĩ nhiên, cùng với nỗ lực tự thân của các DN, để các DN Việt nâng cao vị thế của mình trong quá trình hội nhập, các cơ quan quản lý cũng cần đổi mới tư duy trong hoạch định chính sách, cải cách thủ tục hành chính, chủ động tháo gỡ khó khăn, tạo thuận lợi cho môi trường sản xuất kinh doanh, tăng sức cạnh tranh.

Các bộ, ngành cần hoàn thiện các hàng rào phi thuế quan nói chung và hàng rào kỹ thuật nói riêng phù hợp với quy định của WTO để nâng cao tiêu chuẩn NK, vừa bảo hộ hợp lý sản xuất trong nước, vừa giúp người tiêu dùng Việt tiếp cận được hàng hóa chất lượng cao.