Lực lượng kiểm soát Hải quan Kiên Giang kiểm tra thuốc lá lậu bắt giữ. Ảnh: CTV

Thủ đoạn buôn lậu ngày càng tinh vi

Tại Hội nghị công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả mặt đối với mặt hàng thuốc lá và đường cát diễn ra ngày 18/10/2023 tại Kiên Giang, Ban Chỉ đạo 389 quốc gia cho biết, hoạt động buôn lậu, gian lận thương mại, vận chuyển, kinh doanh, tàng trữ trái phép thuốc lá, đường cát hiện diễn ra ở hầu hết các tuyến, địa bàn trọng điểm các tỉnh, thành phố. Hoạt động này đã gây thất thu ngân sách, đẩy hoạt động sản xuất thuốc lá, đường cát trong nước vào tình thế khó khăn, tác động tiêu cực đến đến thị trường, an ninh và trật tự an toàn xã hội.

Trong đó, mặt hàng vi phạm chủ yếu là thuốc lá điếu có xuất xứ từ Thái Lan, Campuchia, Lào; lá thuốc lá xuất xứ từ Trung Quốc; thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, xì gà có xuất xứ từ châu Âu, châu Mỹ. Mặt hàng đường vi phạm chủ yếu là đường cát có xuất xứ Thái Lan. Các điểm "nóng" về buôn lậu, vận chuyển trái phép thuốc lá, đường cát được ghi nhận xảy ra ở nhiều tỉnh, thành phố như: Nghệ An, Quảng Trị, Đà Nẵng, Bình Thuận, Bình Phước, Tây Ninh, Long An, Đồng Tháp, An Giang, TPHCM, Tiền Giang, Vĩnh Long, Cần Thơ…

Đại tá Nguyễn Ngọc Sơn, Cục Phòng chống ma túy và tội phạm, Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng cho rằng, tại tuyến biên giới phía Tây Nam, người dân hai bên thường lợi dụng việc qua lại trao đổi hàng hóa để vận chuyển nhỏ lẻ thuốc lá, đường cát bằng xe máy trên đường bộ và bằng ghe xuồng trên tuyến sông. Đặc biệt là vào các dịp lễ, Tết hoặc khi giá các mặt hàng chênh lệch khá cao, tình trạng vận chuyển hàng nhập lậu càng diễn ra phức tạp. Các đối tượng cũng thường lợi dụng những thời điểm thay ca đổi gác để lén vận chuyển hàng lậu, hàng giả qua biên giới. Ở nhiều địa bàn, phương thức, thủ đoạn buôn lậu, gian lận thương mại của các đối tượng ngày càng tinh vi, manh động, gây nhiều khó khăn cho các lực lượng trong đấu tranh, ngăn chặn.

Điển hình, trên tuyến biên giới đường bộ Kiên Giang, mặt hàng thuốc lá, đường cát nhâp lậu vẫn đang “nóng”. Phó Chủ tịch UBND tỉnh Kiên Giang Lê Quốc Anh cho biết, cùng với sự phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, thời gian qua, hoạt động buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tại tỉnh Kiên Giang, đặc biệt vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới và trên biển còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ khó lường.

Tỉnh ủy, UBND tỉnh, Ban Chỉ đạo 389 tỉnh Kiên Giang đã chủ động xây dựng và triển khai nhiều giải pháp chống buôn lậu thuốc lá và đường cát với những kết quả đáng ghi nhận. Trong 9 tháng của năm 2023, các lực lượng đã xử lý 998 vụ việc liên quan đến buôn lậu và đã khởi tố 36 vụ với 16 người.

Khó khăn trong xử lý

Theo các lực lượng chức năng, mặc dù đã rất quyết liệt trong phòng chống buôn lậu, tuy nhiên tình hình buôn lậu, gian lận thương mại đối với mặt hàng thuốc lá, đường cát vẫn còn diễn biến phức tạp. Các đối tượng móc nối, cấu kết hình thành các đường dây buôn lậu, gian lận thương mại với thủ đoạn tinh vi, gây nhiều khó khăn cho các lực lượng chức năng trong việc phát hiện, xử lý vi phạm.

Ông Hà Quang Hòa, Phó Chủ tịch Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam lo ngại, tình trạng thuốc lá giả từ Campuchia đưa về Việt Nam tiêu thụ, giả mạo các nhãn hiệu nổi tiếng đang gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hình hình kinh doanh của doanh nghiệp trong nước, sức khỏe người tiêu dùng và gây thất thu thuế. Mặc dù chưa có khung pháp luật quản lý, các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới như thuốc lá điện tử vẫn ngang nhiên thâm nhập vào Việt Nam bằng nhiều phương thức khác nhau (xách tay, tiểu ngạch, nhập lậu,…), được bán tràn lan và có xu hướng gia tăng nhanh chóng.

Đối với mặt hàng đường, ông Trần Vĩnh Chung, Tổng Thư ký Hiệp hội Mía đường Việt Nam cho rằng, một số sơ hở pháp luật đang bị các đối tượng lợi dụng để thực hiện hành vi gian lận thương mại do không thống nhất phương thức xử lý đường nhập lậu bị tịch thu. Tất cả đường nhập lậu gần đây đều là đường đóng trong bao bì sản xuất tại Thái Lan nhưng không có chứng từ chứng minh nhập khẩu và nguồn gốc xuất xứ.

Tuy nhiên, phương thức xử lý đối với đường nhập lậu bị tịch thu hiện không thống nhất giữa các địa phương. Một số địa phương tổ chức tiêu hủy, một số địa phương lại tổ chức bán đấu giá để bổ sung công quỹ và hợp pháp hóa đưa đường lậu ra thị trường. Bên cạnh đó, phương thức chỉ xử lý hành chính hành vi kinh doanh vận chuyển đường sản xuất tại Thái Lan không rõ nguồn gốc là quá nhẹ nên chưa ngăn chặn đường tận gốc hành vi vi phạm.

Trước tình hình trên, Phó Chánh Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo 389 quốc gia Đỗ Hồng Trung cho biết, để nâng cao hiệu quả chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả đối với mặt hàng thuốc lá và đường cát trong thời gian tới, các bộ, ngành, địa phương cần quán triệt, thực hiện nghiêm các quy định của pháp luật, văn bản chỉ đạo của Chính phủ, nhất là các văn bản chỉ đạo về chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả mặt hàng thuốc lá, đường cát. Chủ động trong nắm tình hình, nhận diện phương thức, thủ đoạn, quy luật hoạt động, đối tượng, đường dây, tuyến địa bàn trọng điểm về buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả để triển khai các biện pháp đấu tranh phòng chống.

Đối với hiệp hội, doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh thuốc lá, đường cát tăng cường tuyên truyền, phổ biến, đề nghị các đối tác, hệ thống phân phối thuộc hiệp hội, doanh nghiệp cam kết không tiếp tay cho đối tượng buôn lậu, gian lận thương mại, vận chuyển, kinh doanh, tàng trữ trái phép và không sử dụng thuốc lá, đường cát ngoại nhập lậu, không rõ nguồn gốc.

"Cùng với đó, các hiệp hội, doanh nghiệp phối hợp với các lực lượng chức năng, địa phương trao đổi, chia sẻ thông tin liên quan hoạt động buôn lậu, gian lận thương mại, vận chuyển, kinh doanh, tàng trữ trái phép thuốc lá, đường cát ngoại", ông Đỗ Hồng Trung nhấn mạnh.