Việc thành lập DNCX giống như DN thông thường khác nhưng lại được hưởng chính sách phi thuế quan. Ảnh minh họa

Chưa cụ thể điều kiện đảm bảo giám sát hải quan

Về hồ sơ, trình tự, thủ tục quyết định chủ trương đầu tư theo quy định tại Điều 33 Luật Đầu tư thì tại thời điểm nộp hồ sơ đăng ký xin cấp Giấy chứng nhận đầu tư, chủ đầu tư mới xuất trình văn bản thể hiện nội dung thỏa thuận thuê địa điểm để thực hiện dự án đầu tư hoặc đang trong quá trình đề nghị nhà nước giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất, chưa chứng minh được việc đã hoàn thiện hệ thống tường rào, có cổng và cửa ra, vào ngăn cách khu hoạt động của DN với lãnh thổ bên ngoài.

Theo quy định pháp lý hiện nay, DNCX bao gồm cả trong khu chế xuất (KCX) và ngoài KCX đều đang áp dụng chính sách là khu phi thuế quan. Khi DNCX NK nguyên liệu, vật tư để sản xuất hàng hóa để sử dụng trong DNCX thì đang hưởng chính sách là đối tượng không chịu thuế. Khi bán sản phẩm sản xuất ra vào thị trường nội địa thì người mua hàng tại nội địa phải làm thủ tục NK và nộp thuế đối với sản phẩm theo quy định về thuế như NK hàng hóa từ nước ngoài.

Phân tích các quy định pháp lý liên quan đến DNCX, Bộ Tài chính (Tổng cục Hải quan) cho rằng, theo hệ thống văn bản pháp quy của Luật Đầu tư không quy định điều kiện cụ thể khi cấp Giấy chứng nhận đầu tư cho DNCX. Tuy nhiên có quy định DNCX được ngăn cách với lãnh thổ bên ngoài bằng hệ thống tường rào, có cổng và cửa ra, vào, đảm bảo điều kiện cho sự kiểm tra, giám sát, kiểm soát của cơ quan Hải quan và các cơ quan chức năng có liên quan nhưng không quy định cụ thể đảm bảo điều kiện cho sự kiểm tra, giám sát, kiểm soát của cơ quan Hải quan và các cơ quan chức năng có liên quan cụ thể bao gồm những điều kiện gì. Do vậy, thực tế khi cấp Giấy chứng nhận đầu tư cho DNCX có những trường hợp còn chưa có tường rào hay không có cơ quan nào xác nhận đủ điều kiện kiểm tra, giám sát, kiểm soát của cơ quan Hải quan và các cơ quan chức năng liên quan.

Cụ thể, các DNCX hiện nay đang được ảnh hưởng chính sách là khu phi thuế quan theo quy định tại Khoản 1 Điều 30 Nghị định 82/2018/NĐ-CP (trước đây là quy định tại Khoản 1 Điều 21 Nghị định 29/2008/NĐ-CP). Tuy nhiên, tại Luật thuế XK, thuế NK; Nghị định 82/2018/NĐ-CP chưa quy định rõ việc đảm bảo điều kiện kiểm tra, giám sát, kiểm soát của cơ quan Hải quan và các cơ quan chức năng có liên quan khác. Ngay cả trước khi Nghị định 82/2018/NĐ-CP có hiệu lực thì việc cấp phép đầu tư là DNCX theo quy định tại Nghị định 29/2008/NĐ-CP cũng không có tiêu chí cụ thể khi cấp phép là DNCX. Hiện nay, cơ quan Hải quan đang căn cứ vào Giấy phép đầu tư đã được cấp để quản lý DNCX và thực hiện thủ tục hải quan, kiểm tra, giám sát hải quan theo quy định. Như vậy có thể thấy việc thành lập DNCX giống như DN thông thường khác nhưng lại được hưởng chính sách phi thuế quan.

Trong khi pháp luật cho phép DNCX được bán sản phẩm sản xuất ra vào thị trường nội địa và phải thực hiện thủ tục XNK tại chỗ khi bán. Do vậy việc quản lý hoạt động bán, tiêu thụ nội địa của DNCX mà không có quy định về việc kiểm tra, giám sát tại các DNCX như hiện nay là hoàn toàn phụ thuộc vào tính tuân thủ pháp luật của các DNCX trong khi quy định là DNCX phải đảm bảo điều kiện kiểm tra, giám sát, kiểm soát của cơ quan Hải quan và các cơ quan quản lý liên quan khác.

Tại các DNCX, cơ quan Hải quan hiện tại không bố trí công chức giám sát trực tiếp. Riêng đối với 3 KCX Linh Trung, Tân Thuận và Long Bình thì hiện nay bố trí giám sát tại cổng ra vào khu Linh Trung, Tân Thuận. Tuy nhiên, do trong các khu này có cả các DN thường nên việc giám sát, kiểm tra tại cổng khu này không hiệu quả.

Kiến nghị bổ sung quy định

Trước thực trạng quản lý DNCX phát sinh những bất cập, Bộ Tài chính (Tổng cục Hải quan) đã đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư cần bổ sung quy định về điều kiện kiểm tra, giám sát, kiểm soát của cơ quan Hải quan đối với DNCX vào Nghị định 82/2018/NĐ-CP.

Cụ thể, cần có tường rào cứng bao quanh, ngăn cách với khu vực bên ngoài như: Camera giám sát hiện thị rõ hình ảnh hàng hóa đi vào, đi ra; hình ảnh quá trình sản xuất tại DN. Hình ảnh quan sát được vào tất cả các thời điểm trong ngày (24/24 giờ); dữ liệu về hình ảnh camera được lưu giữ tại DN tối thiểu 12 tháng; hệ thống camera được kết nối trực tiếp với cơ quan Hải quan quản lý. Có hệ thống quản lý nguyên liệu, vật tư NK để sản xuất hàng hóa XK có thể kết xuất được số liệu xuất-nhập-tồn nguyên liệu, vật tư và sản phẩm để báo cáo quyết toán tình hình sử dụng với cơ quan Hải quan.

	Thực hiện Chiến lược phát triển Hải quan đến 2020: Nhiều bước tiến trong công tác quản lý hải quan
	Hải quan Cẩm Phả sẵn sàng hoạt động quản lý hải quan tại sân bay Vân Đồn
	Thay đổi cách quản lý hải quan với DN hoạt động XNK
	Ứng dụng cách mạng công nghiệp 4.0 vào quản lý hải quan
	Gỡ vướng thực hiện quản lý hải quan khi miễn thuế

Trước mắt, đối với vướng mắc tại Khoản 1 Điều 30 Nghị định 82/2018/NĐ-CP quy định “cơ quan đăng ký đầu tư có trách nhiệm lấy ý kiến cơ quan Hải quan có thẩm quyền về khả năng đáp ứng điều kiện giám sát hải quan trước khi cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư hoặc xác nhận bằng văn bản cho nhà đầu tư”, trong khi chưa có quy định cụ thể về điều kiện kiểm tra, giám sát hải quan, chưa quy định về thủ tục (hồ sơ, thời hạn xử lý…), Bộ Tài chính đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư báo cáo Thủ tướng Chính phủ chỉ cấp phép đầu tư là DNCX khi DN cam kết đáp ứng điều kiện có hàng rào cứng bao quanh, ngăn cách với khu vực bên ngoài; có camera giám sát và có hệ thống quản lý nguyên liệu, vật tư để sản xuất hàng hóa XK; có thể kết xuất được số liệu nhập-xuất-tồn nguyên liệu, vật tư và sản phẩm để báo cáo quyết toán tình hình sử dụng với cơ quan Hải quan. Khi đáp ứng đủ điều kiện thì mới công nhận là DNCX và giao cơ quan Hải quan kiểm tra trước khi DNCX đi vào hoạt động sản xuất, NK nguyên liệu, vật tư để sản xuất hàng hóa XK.

Liên quan đến việc thuê kho ngoài để lưu giữ nguyên liệu, vật tư và sản phẩm của DNCX, Bộ Tài chính cho rằng các văn bản quy phạm pháp luật chưa quy định cụ thể đối với trường hợp DNCX thuê kho ngoài để lưu giữ nguyên liệu, vật tư và sản phẩm tại địa điểm ngoài khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu kinh tế và không quy định cấm DNCX thực hiện hoạt động này.

Như vậy, để giải quyết được các vướng mắc phát sinh cho DNCX tại các địa phương có tỉ lệ lấp đầy các khu công nghiệp cao mong muốn được thuê kho ngoài DNCX để lưu giữ nguyên liệu, vật tư, sản phẩm (không tổ chức sản xuất tại kho thuê) tại các địa điểm nằm gần khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu kinh tế thì cần bổ sung quy định cụ thể tại Nghị định 118/2015/NĐ-CP. Trước mắt, đối với các DNCX có nhu cầu thuê kho ngoài tại các địa điểm nằm ngoài khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu kinh tế thì đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư có hướng dẫn để tạo thuận lợi cho DN đồng thời đáp ứng yêu cầu giám sát của cơ quan Hải quan.