Đề xuất hàng hóa XK tại chỗ được áp dụng thuế suất như hàng hóa XK
	Doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ hướng tới chuỗi sản xuất toàn cầu

Nhiều quốc gia đã và đang có những động thái quyết liệt trong việc cân nhắc và đưa ra các chính sách liên quan đến thuế tối thiểu toàn cầu.

Nhiều quốc gia đã triển khai

Quy tắc thuế tối thiểu toàn cầu là một nội dung chính trong chương trình chống xói mòn cơ sở thuế và chuyển dịch lợi nhuận (BEPS) do Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) khởi xướng, đã được hơn 140 quốc gia đồng thuận. Theo Quy tắc này, các công ty lớn có doanh thu từ 750 triệu EUR trở lên sẽ bị áp dụng mức thuế suất tối thiểu 15%. Điều này có nghĩa, khi các công ty này đi đầu tư ở nước ngoài mà nộp thuế thu nhập tại nước đầu tư dưới mức 15% thì sẽ phải nộp phần chênh lệch tại nước nơi họ có trụ sở chính.

Gần đây, ngày 15/12/2022, Liên minh châu Âu (EU) đã chính thức thông qua kế hoạch áp dụng thuế suất tối thiểu 15% từ năm 2024.

Hiện, Chính phủ các nước đầu tư và nhận đầu tư đều đã và đang có những động thái quyết liệt trong việc cân nhắc và đưa ra các chính sách liên quan đến thuế tối thiểu toàn cầu. Cụ thể, Quốc hội Hàn Quốc cũng đã thông qua Đạo luật điều chỉnh thuế, trong đó sẽ áp dụng cơ chế thuế tối thiểu toàn cầu từ năm 2024. Chính phủ Nhật Bản cũng đã thông báo Dự thảo cải cách thuế, tiến tới việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu từ năm tài chính 2024 và sẽ trình Quốc hội phê duyệt. Đây là các quốc gia có nguồn vốn đầu tư nước ngoài lớn vào Việt Nam, do đó, việc chính thức áp dụng chính sách thuế tối thiểu toàn cầu sẽ có nhiều tác động tới các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) tại Việt Nam, và tác động này đã rất cận kề với thời gian áp dụng của các quốc gia khác dự kiến từ năm tài chính 2024.

Malaysia hay Hong Kong (Trung Quốc) cũng sẽ chính thức áp dụng chính sách Thuế tối thiểu toàn cầu từ 2024. Ngày 14/2/2023, Singapore đã thông báo kế hoạch dự kiến về việc áp dụng cơ chế thuế tối thiểu toàn cầu từ năm 2025.

Theo nhiều chuyên gia, xét về mục tiêu phát triển kinh tế toàn cầu và tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, công bằng giữa các quốc gia, Quy tắc thuế tối thiểu toàn cầu là một cải cách thuế tiến bộ, nhằm hạn chế thực trạng nhiều công ty lớn lập kế hoạch giảm thiểu thuế bằng cách chuyển lợi nhuận sang các “thiên đường” thuế, hay hoạt động kinh doanh qua nền tảng số xuyên quốc gia mà không hiện diện vật lý.

Cần chủ động

Có thể thấy, tác động của chính sách thuế tối thiểu toàn cầu đến Việt Nam đã rất rõ ràng và cấp bách, thể hiện rõ nhất trong 2 lĩnh vực: thuế và thu hút đầu tư nước ngoài.

Theo Tổng cục Thuế, hiện nay, Việt Nam đã ký 83 Hiệp định thương mại với các nước và tổ chức trên thế giới. Đầu tư vào Việt Nam khác rất nhiều với đầu tư vào các "thiên đường" thuế. Trong hơn 386.000 dự án đầu tư FDI vào Việt Nam, các dự án chủ yếu đầu tư vào lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo, sản xuất, phân phối điện, khí đốt và bất động sản. Hiện thuế suất ưu đãi dành cho các công ty đa quốc gia lớn đầu tư vào Việt Nam dao động từ 2,75% đến 5,95%. Mức thuế này thấp hơn đáng kể so với thuế suất thông thường 20% cũng như thấp hơn mức thuế đã thống nhất gần đây là 15%.

Nhiều chuyên gia cho rằng, một khi Quy tắc thuế tối thiểu toàn cầu được thực hiện, các công ty đa quốc gia lớn đầu tư vào Việt Nam có thể phải chịu thêm một số hình thức thuế bổ sung. Cơ quan Thuế tại nước sở tại sẽ có quyền yêu cầu khoản thanh toán bổ sung này nằm trong phạm vi thuế suất thực tế nộp tại Việt Nam dưới 15%. Do đó, sức hấp dẫn của thuế suất thấp hơn và ưu đãi thuế sẽ giảm đi đáng kể vì các công ty sẽ bị đánh thuế với mức thuế suất tối thiểu 15%, bất kể họ hoạt động kinh doanh ở đâu.

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho rằng, tham gia Quy tắc thuế tối thiểu toàn cầu, chúng ta cần giải quyết được các câu hỏi: Làm gì và làm như thế nào để khi thực thi Quy tắc thuế tối thiểu toàn cầu Việt Nam vẫn giữ chân các nhà đầu tư lớn và đảm bảo được sức cạnh tranh và tính hấp dẫn của môi trường đầu tư… Vì vậy, Việt Nam nên chủ động áp dụng thuế suất tối thiểu toàn cầu khoảng 15%, cùng với đó, sửa Luật thuế Thu nhập doanh nghiệp (TNDN), Luật Đầu tư để luật hoá cam kết này. Cần thành lập tổ công tác gồm các cơ quan thuế, đầu tư, xây dựng, lao động và khoa học công nghệ để nghiên cứu, đề xuất chính sách giải pháp phù hợp cho Việt Nam.

Theo ông Thomas McClelland – Phó Tổng giám đốc phụ trách Dịch vụ tư vấn thuế, Deloitte Việt Nam, thuế tối thiểu toàn cầu cũng sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả thu hút đầu tư nước ngoài của các chính sách ưu đãi thuế hiện tại của Việt Nam cho các tập đoàn đa quốc gia thuộc phạm vi áp dụng. Nếu Việt Nam không có những cải cách hợp lý và kịp thời về chính sách ưu đãi thuế, trong trường hợp các đối thủ cạnh tranh là các quốc gia đang thu hút và nhận đầu tư nước ngoài cân nhắc các biện pháp và chính sách ưu đãi đầu tư thuận lợi hơn để thích ứng với thuế tối thiểu toàn cầu thì Việt Nam có thể bị bỏ lại phía sau trong việc thu hút đầu tư nước ngoài. Khi đó, không chỉ các doanh nghiệp đa quốc gia lớn mà cả các doanh nghiệp vệ tinh, doanh nghiệp phụ trợ thuộc chuỗi giá trị có thể chuyển dịch đầu tư từ Việt Nam sang các quốc gia khác hoặc không tiếp tục mở rộng đầu tư tại Việt Nam.