HOSE kỳ vọng những giải pháp được triển khai trong thời gian tới sẽ giúp giảm tải cho hệ thống.

Lựa chọn giải pháp ít tác động nhất

Trước tình trạng nghẽn lệnh giao dịch liên tục xảy ra trong thời gian qua, Sở Giao dịch chứng khoán TPHCM (HoSE) cho biết, hệ thống giao dịch của HoSE có công suất thiết kế là 900.000 lệnh, hoạt động theo cơ chế phân bổ đều cho các CTCK.

Số lượng CTCK thành viên của HoSE lúc cao điểm nhất là 105 công ty. Sau các đợt sáp nhập, giải thể, chuyển nhượng, số công ty chứng khoán giảm gần một phần ba, hiện còn 74 đơn vị. Tuy nhiên, do đặc thù của hệ thống, danh sách và mã số (ID) giao dịch đã cung cấp cho các CTCK đã giải thể không thể xóa khỏi hệ thống vì sẽ ảnh hưởng đến số mã thành viên nói chung và mã tài khoản của nhà đầu tư. Như vậy, sẽ có một số lượng lệnh vẫn được phân bổ cho các CTCK đã giải thể và không thể phân bổ cho các CTCK còn lại.

Sự tăng vọng về thanh khoản của TTCK Việt Nam trong năm 2020 là điều không được lường trước. Trong các năm trước, giá trị giao dịch bình quân ngày ở mức cao nhất của thị trường tại HoSE là khoảng 4.000 - 5.000 tỷ đồng.

Theo thống kê của HoSE trong năm 2020, đặc biệt cuối năm, nhiều phiên giao dịch thanh khoản gần gấp 4-5 lần mức cao nhất của quá khứ, và 6-7 lần mức đầu năm. Các CTCK trong TOP 20 có lượng lệnh vào sàn tăng ít nhất là trên 3 lần, bình quân là 5-6 lần, cá biệt có một số công ty có số lệnh vào sàn tăng 13-18 lần. Số lệnh vào sàn nhiều phiên vượt quá năng lực thiết kế của cả hệ thống, gây hiện hiện tượng nghẽn lệnh. Đây là thực trạng bất khả kháng.

Để khắc phục tình trạng nghẽn lệnh, HoSE đã thực hiện việc nâng lô giao dịch từ 10 lên 100 chứng khoán từ ngày 4/1/2021 nhằm giảm bớt số lượng lệnh vào hệ thống. Giải pháp này đã cho thấy hiệu quả, giảm tải được một phần lệnh vào hệ thống, giúp thanh khoản tăng được 15 – 18% như dự kiến. Tuy nhiên, HoSE cho hay, hiện tượng nghẽn lệnh vẫn chưa xử lý được dứt điểm, nhất là trong các phiên có thanh khoản rất lớn chạm đến mức 15.000 -16.000 tỷ đồng. HoSE cũng đã chủ động báo cáo UBCKNN họp với các CTCK để rà soát, hạn chế lỗi phát sinh từ phía công ty, hạn chế giao dịch tự động, hạn chế số lệnh đặt, sửa, hủy... để tối ưu hóa lượng lệnh vào thị trường.

Hệ thống CNTT chứng khoán có đặc thù riêng, đòi hỏi tính cẩn trọng và độ tin cậy cao. Vì vậy, quan điểm của cơ quan quản lý cũng như của HoSE là nghiên cứu, lựa chọn kỹ lưỡng giải pháp ít tác động nhất. Đây là quá trình phức tạp và mất nhiều thời gian để tránh những sai sót có thể xảy ra đối với hệ thống.

Đến nay, HoSE cũng đã đề xuất với các cơ quan quản lý cân nhắc hiệu quả của việc áp dụng một số giải pháp. Trong khi đẩy nhanh việc triển khai đưa Hệ thống mới đi vào hoạt động, HoSE đặt kỳ vọng vào hiệu quả của những giải pháp được triển khai trong thời gian tới, giúp giảm tải hệ thống hiện nay trên HoSE.

Được biết, các chuyên gia nước ngoài đã có mặt tại Việt Nam từ đầu tháng 12/2020 để triển khai các công việc đưa hệ thống mới đi vào hoạt động theo kế hoạch. Hiện nay, các chuyên gia đang kiểm tra lần cuối năng lực các thiết bị phần cứng, cài đặt các phần mềm và HoSE cũng đã thông báo tới các CTCK chuẩn bị kế hoạch kiểm thử.

Tuy nhiên, HoSE cũng nhấn mạnh rằng việc khai trương hệ thống mới sẽ còn phụ thuộc vào khá nhiều điều kiện khách quan. Trong đó có những rủi ro khó có thể lường trước đến từ đại dịch Covid-19 như đã thấy từ thực tế chậm trễ triển khai trong năm 2020.

Nâng lô lên 1.000 chỉ là giải pháp tạm thời

Một trong những giải pháp HoSE đã nghiên cứu và đề xuất với cơ quan quản lý nhằm khắc phục tình trạng nghẽn lệnh là việc nâng lô giao dịch tối thiểu lên 1.000 đơn vị. Điều này đã được HoSE tham khảo thông lệ quốc tế và ý kiến các chuyên gia, báo cáo các cơ quan liên quan để đánh giá tác động cũng như hiệu quả.

Theo ý kiến của các chuyên gia, việc tăng lô giao dịch 1.000 chứng khoán là một trong những giải pháp giảm được số lệnh nhỏ vào hệ thống, từ đó trực tiếp làm giảm áp lực lên hệ thống xử lý của HoSE. Các thị trường phát triển hơn chúng ta như Nhật Bản, Đài Loan, Singapore... đều đã trải qua lộ trình này.

Theo tính toán của HoSE, việc tăng lô lên 1.000 có thể giảm 40-50% tổng số lượng lệnh giao dịch. Việc tăng lên lô 1.000 có thể mở đường cho những tầm cao mới của thanh khoản thị trường. Bên cạnh đó, các nhà đầu tư nhỏ lẻ cũng được bảo vệ tốt hơn thông qua việc đầu tư vào chứng chỉ quỹ phát hành bởi các công ty quản lý quỹ chuyên nghiệp. Từ đó sẽ gián tiếp thúc đẩy sự phát triển của các quỹ đầu tư, thúc đẩy ngành quản lý quỹ phát triển, để gia tăng lượng nhà đầu tư chuyên nghiệp trên thị trường theo đúng mục tiêu của Chính phủ. Đây là điều có ý nghĩa dài hạn đối với sự phát triển bền vững của thị trường chứng khoán Việt Nam.

HoSE và cơ quan quản lý cũng đã tính tới việc, nếu áp dụng biện pháp nâng lô giao dịch sẽ cần phải giải quyết vấn đề giao dịch cổ phiếu lô lẻ cho nhà đầu tư.

Hiện tại, hệ thống của HoSE không có bảng giao dịch lô lẻ. Cổ phiếu được CTCK tổ chức mua lại của khách hàng thường theo giá sàn cộng thêm phí.

Thay vì xây dựng một bảng giao dịch lô lẻ trên hệ thống giao dịch có thể gây mất ổn định và thời gian, trong ngắn hạn có thể giải quyết bằng những qui định đối với CTCK để việc mua lại, bán làm tròn lô của nhà đầu tư sát với giá thị trường hơn, bảo vệ lợi ích của nhà đầu tư nhỏ lẻ. Trong tương lai, khi hệ thống giao dịch mới đi vào hoạt động, sẽ có bảng giao dịch lô lẻ, khi đó chúng ta hoàn toàn có thể quay trở lại lô 100 như hiện nay.