Toàn cảnh hội thảo.

Đó là nhận định được đưa ra tại Hội thảo công bố Báo cáo Công bằng thuế Việt Nam năm 2017 do Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách công bố sáng nay 25/5.

Theo PGS.TS Vũ Sỹ Cường, đại diện nhóm nghiên cứu cho biết, quy mô tương đối của ngân sách nhà nước so với GDP có xu hướng giảm. Cụ thể, tổng thu ngân sách nhà nước chiếm khoảng 24%GDP (năm 2016) thấp hơn mức 30% GDP (năm 2006). Tương tự, số thu thuế giảm từ mức 24% GDP (2006-2008) xuống mức 18% GDP (2014-2016). Xét về cơ cấu thu thuế, tỷ trọng thuế gián thu trong tổng thu thuếđã tăng mạnh lên mức hơn 60%, còn thuế trực thu đã giảm xuống mức dưới 40%. Điều này tác động không tốt đến tính luỹ tiến của hệ thống thuế của Việt Nam.

Báo cáo cũng chỉ ra rằng, Việt Nam được đánh giá khá cao về tính đầy đủ của nguồn thu ngân sách. Tuy nhiên, vẫn có nhiều điểm đáng lưu tâm về vấn đề này. Đơn cử như việc các khoản thu về phí và lệ phí (trừ phí trước bạ) chiếm gần 10% tổng thu ngân sách (năm 2016) với khoảng 100 loại phí và gần 50 loại lệ phí. Khoản thu về đất ngoài thuế tiếp tục giữ vai 7 trò quan trọng trong tổng thu ngân sách (cao nhất lên tới 11 % tổng thu ngân sách). Báo cáo chỉ rõ, trong nguồn thu này, thu về tiền sử dụng đất chiếm khoảng 80%. Cần lưu ý đây là nguồn thu một lần, do vậy không bền vững.

Bên cạnh đó, vấn đề trốn tránh thuế và quản lý thuế của Việt Nam cũng được xem xét trong báo cáo. Hiện nhiều tập đoàn đa quốc gia khi đầu tư vào Việt Nam có thể hưởng mức thuế suất là 10% thấp bằng một nửa so với mức thuế suất phổ thông là 20%. Việc tránh thuế của các tập đoàn đa quốc gia cũng diễn ra khá nhiều và mới được điều tra xử lý từ năm 2010.

Từ những phân tích và đánh giá theo khung khổ của Chỉ số Công bằng Thuế , báo cáo khuyến nghị rằng, trong thời gian tới Việt Nam cần rà soát lại chính sách miễn giảm thuế với các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp FDI và công bố công khai cho người dân biết trên cơ sở đó nên tính toán được phần thuế bị mất đi do miễn giảm thuế. Cùng với đó, cần giữ vững hướng cải cách tách các chính sách xã hội ra khỏi chính sách thuế.

“Để bù đắp lại việc này, Chính phủ cần làm tốt hơn nữa việc phân bổ ngân sách cho những nhóm người dễ bị tổn thương. Tiếp tục thực hiện các cải cách mà ngành thuế đang nỗ lực làm trong thời gian quav để tăng cường hiệu quảtrong quản lý hành chính thuế”, báo cáo nêu rõ.

Bên cạnh đó, Việt Nam cần công khai các khoản thu của các quỹ ngoài ngân sách cho người dân. Vì những quỹ này cũng là do các văn bản pháp luật quy định mức đóng và đối tượng đóng. Do đó tính chất của nó không khác gì là một khoản phí hoặc lệ phí đánh vào nền kinh tế. Xây dựng cơ chế cụ thể cho sự tham gia của các tổ chức xã hội và người dân vào chương trình ngân sách nhà nước để hệ thống thuế và các khoản chi tiêu từ thuế đạt được mục tiêu công bằng và hướng đến nhóm người yếu thế.