Quang cảnh hội thảo. Ảnh: T.D

Đó là thông tin được các đại biểu đưa ra tại hội thảo khoa học “Quản lý thuế và tính tuân thủ của người nộp thuế từ triển khai hóa đơn điện tử” do Bộ Tài chính tổ chức ngày 6/7 tại TPHCM.

Phát biểu tại hội thảo, ông Đỗ Văn Trường, Giám đốc Trường Bồi dưỡng cán bộ Tài chính (Bộ Tài chính) cho biết, hiện nay, hóa đơn điện tử (HĐĐT) ngày càng được sử dụng phổ biến trong giao dịch thương mại và trở thành một xu hướng tất yếu trong điều kiện công nghệ thông tin được ứng dụng mạnh mẽ, mang lại nhiều lợi ích cho các doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước. Trên cơ sở đó, thời gian qua, Bộ Tài chính đã đẩy mạnh triển khai áp dụng HĐĐT theo lộ trình gồm 2 giai đoạn: giai đoạn 1 từ tháng 11/2021 với 6 tỉnh, thành phố (gồm TPHCM, Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh, Bình Định và Phú Thọ); giai đoạn 2 từ tháng 4/2022 với 57 địa phương còn lại.

Theo đánh giá của ông Trường, sau hơn một năm triển khai thực hiện, hệ thống HĐĐT với những tính năng nổi trội đã giải quyết được phần lớn các bài toán về quản lý thuế hiệu quả, tạo thuận lợi cho các hoạt động sản xuất kinh doanh. Tính đến tháng 5/2023, cơ quan thuế đã tiếp nhận và xử lý hơn 3,91 tỷ HĐĐT.

Tuy nhiên, trong quá trình triển khai áp dụng HĐĐT, người nộp thuế gặp một số vướng mắc, khó khăn như: tình trạng hóa đơn bị sai sót, các thủ tục điều chỉnh còn bất cập; một số lĩnh vực kinh doanh với các loại hình phát hành hóa đơn khác nhau trong quá trình thực hiện phát sinh những vấn đề cần được giải quyết; quy định về giao dịch điện tử còn phức tạp và chưa có hệ sinh thái hoàn chỉnh; quy trình, hướng dẫn triển khai HĐĐT của cơ quan thuế còn chưa hoàn chỉnh, nhiều doanh nghiệp còn lúng túng, vướng mắc khi áp dụng...

Đáng chú ý, hiện nay có hiện tượng phát hành và sử dụng HĐĐT trái pháp luật nhằm gian lận thuế, chiếm đoạt ngân sách Nhà nước. Đồng thời, tính tuân thủ của người nộp thuế còn chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố như: các doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh chưa sẵn sàng tiếp cận HĐĐT do bị hạn chế về điều kiện hạ tầng công nghệ thông tin, nhân lực; thói quen sử dụng hóa đơn truyền thống; tâm lý ngại thay đổi hay quan ngại về nhà cung cấp phần mềm; vấn đề an toàn, bảo mật khi sử dụng trên môi trường internet...

Thông tin về thủ đoạn mua bán hóa đơn bất hợp pháp, bà Hà Thái Hạnh, Phó trưởng phòng Tuyên truyền - Hỗ trợ người nộp thuế, Cục Thuế TPHCM cho biết, các đối tượng sử dụng căn cước công dân của các cá nhân bị mất/đánh cắp, thuê người không có hiểu biết làm đại diện pháp luật,.. để thành lập doanh nghiệp, chuỗi doanh nghiệp hoặc mua lại doanh nghiệp đang hoạt động để đăng ký doanh nghiệp.

Các doanh nghiệp trên thường không có tài sản cố định, thuê một địa điểm làm văn phòng cho nhiều công ty, chỉ treo bảng hiệu nhưng không hoạt động và sử dụng giấy tờ, chữ ký giả để thực hiện tất cả mọi giao dịch; bán hóa đơn cho các đối tượng là doanh nghiệp, tổ chức cần hợp thức chi phí đầu vào đối với hàng hóa nhập lậu, trôi nổi hoặc hàng hóa cần phải có hồ sơ chứng minh nguồn gốc: đất, đá, cát, sỏi, nông lâm, thủy, hải sản, xăng dầu, thực phẩm… hoặc để chiếm đoạt tiền hoàn thuế GTGT.

Hệ thống doanh nghiệp thực hiện hành vi mua bán hóa đơn, lòng vòng, các doanh nghiệp trung gian đều kê khai thuế GTGT đầu ra, đầu vào đầy đủ và không phát sinh hoặc phát sinh rất ít thuế GTGT, thuế TNDN phải nộp. Doanh nghiệp kê khai khống hóa đơn đầu vào để hợp thức hóa, không phát sinh GTGT phải nộp, TNDN phải nộp.

Doanh nghiệp có doanh thu bán hàng phát sinh lớn nhưng kho hàng không tương xứng hoặc không có kho hàng, không phát sinh chi phí thuê kho hoặc là các doanh nghiệp nhiều ngành nghề, lượng hàng hóa thể hiện trên hóa đơn mua vào và bán ra không kịp thời, không tương xứng, dẫn đến âm hàng (trong kho không có hàng hóa nhưng vẫn lập khống hóa đơn bán hàng hóa). Các đối tượng này thường kê khai hủy hóa đơn bán ra và thay thế hoặc điều chỉnh… bằng hóa đơn bán ra trong kỳ kế tiếp. Các lý do hủy, điều chỉnh này không rõ ràng, không thực tế.

Để phát hiện sớm các trường hợp mua bán hóa đơn không hợp pháp, cần sự vào cuộc đồng bộ của các cơ quan chức năng. Về phía cơ quan thuế, ngành Thuế đã đẩy mạnh công tác quản lý hóa đơn dựa trên kết quả phân tích rủi ro theo các tiêu chí đánh giá để xác định người nộp thuế có rủi ro cao. Theo đó, người nộp thuế có nhiều dấu hiệu nghi ngờ gian lận trong sử dụng hóa đơn thuộc đối tượng rủi ro cao và sẽ đưa vào kiểm tra, thanh tra.

Cùng với việc thanh tra, kiểm tra, ngành Thuế cũng tăng cường đối chiếu thông tin giữa dữ liệu người nộp thuế tại hồ sơ khai thuế và dữ liệu HĐĐT mà người nộp thuế đã khởi tạo để đưa ra danh sách người nộp thuế có sự sai lệch giữa hồ sơ và dữ liệu, đảm bảo khai đúng, đủ, không trì hoãn thời gian nộp thuế.

Cơ quan thuế cũng tiến hành thực hiện các chức năng kiểm soát thông tin HĐĐT, kiểm tra các dấu hiệu cảnh báo sớm giúp đưa ra các trường hợp cần giám sát, kiểm tra thường xuyên. Tiến tới phòng ngừa từ sớm, từ xa việc xuất khống HĐĐT, sẽ có cảnh báo tới người nộp thuế về sự bất thường hoặc đột biến so với hoạt động kinh doanh thông thường, trong việc sử dụng hóa đơn ngay khi người nộp thuế thực hiện xuất hóa đơn. Việc này sẽ được thực hiện theo ngày để ngăn chặn cảnh báo việc xuất hóa đơn của người nộp thuế có dấu hiệu rủi ro…