Nuôi tôm hùm xuất khẩu tại Nha Trang- Khánh Hòa. Ảnh: N.Hiền

Không có lô hàng XK bị cảnh báo

Các doanh nghiệp xuất khẩu (XK) thủy sản Việt Nam trong thời gian qua đã tuân thủ nghiêm ngặt quy định của Hải quan Trung Quốc. Thống kê của Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển Thị trường (NAFIQPM- Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), tính đến hết tháng 3/2024, Việt Nam đã XK 1.517 lô hàng thủy sản sống sang Trung Quốc, và hiện chưa có lô hàng nào bị cảnh báo về tồn dư hóa chất và kháng sinh.

Đối với thủy sản sống, hiện Trung Quốc đang yêu cầu quản lý theo chuỗi sản xuất, từ khâu nuôi trồng/khai thác, đến thu hoạch/thu gom, vận chuyển, bao gói và xuất khẩu tiêu thụ.

Đặc biệt hiện nay, Tổng cục Hải quan Trung Quốc đang đề nghị góp ý cho dự thảo nghị định thư đối với thủy sản sống của Việt Nam XK sang thị trường này. Theo đó, Trung Quốc đang yêu cầu các đối tượng tham gia vào quá trinh này phải có mã số, phải có vùng nuôi, phải được kiểm soát và có khả năng truy xuất nguồn gốc…

Trung Quốc cũng yêu cầu các cơ sở bao gói phải thực hiện đăng ký và phải nằm trong danh sách được phép XK sang Trung Quốc mới được tham gia vào công đoạn XK thủy sản sống sang thị trường này.

Các yêu cầu cụ thể của Trung Quốc đối với thủy sản sống xuất khẩu gồm: Sản phẩm xuất khẩu nằm trong Danh mục được Trung Quốc công nhận, 48 loài thủy sản động vật thủy sản sống;

Các cơ sở nuôi được cơ quan quản lý nuôi trồng thủy sản, thú y địa phương kiểm tra, chứng nhận điều kiện an toàn thực phẩm, điều kiện vệ sinh thú y, được cấp mã số, lấy mẫu giám sát bệnh trong quá trình nuôi (tôm sú, tôm thẻ sống).

NAFIQPM thẩm định điều kiện an toàn thực phẩm cơ sở bao gói xuất khẩu sản phẩm thủy sản sống, gửi văn bản đề nghị kèm theo hồ sơ đăng ký của cơ sở tới Vụ Giám sát Kiểm dịch động thực vật thuộc Cổng thông tin Tổng cục Hải quan Trung Quốc, cập nhật danh sách cơ sở đáp ứng yêu cầu trên website của Tổng cục Hải quan Trung Quốc .

Xây dựng chuỗi liên kết

Ngoài đáp ứng các quy định chặt chẽ nêu trên, riêng với tôm hùm bông, từ ngày 1/2/2021, Trung Quốc quy định Tôm hùm bông nằm trong danh sách nguy cấp nhóm 2. Và tháng 5/2023, Trung Quốc sửa Luật về bảo vệ động vật hoang dã, trong đó cấm đánh bắt động vật trong danh sách nguy cấp đã ban hành 2021. Do đó, Trung Quốc cấm đánh bắt, sử dụng, giao dịch buôn bán tôm hùm bông tự nhiên. Cách xác định tôm hùm bông nuôi của Trung Quốc là không đánh bắt trực tiếp, phải trải qua quá trình nuôi; con giống phải là F2, nếu con giống khai thác từ tự nhiên cũng được coi là tôm khai thác tự nhiên.

Nhà nhập khẩu của Trung Quốc muốn nhập khẩu tôm hùng bông phải xin giấy phép của Cục Ngư nghiệp – Bộ Nông nghiệp Trung Quốc. Tổng cục Hải quan Trung Quốc chỉ đạo hệ thống Hải quan các cửa khẩu kiểm soát chặt tôm hùm bông khai thác tự nhiên nhập khẩu.

Các cơ sở bao gói của Việt Nam nằm trong danh sách đăng ký XK thủy sản sống sang Trung Quốc sẽ thực hiện yêu cầu về thẩm định, chứng nhận lô hàng thủy sản sống XK sang thị trường này theo đúng quy định tại Thông tư 48/2013/TT-BNNPTNN và Thông tư 32/2022/TT-BNNPTNN của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

Theo NAFIQPM, hoạt động thẩm định cấp giấy chứng nhận XK thủy sản sống sang Trung Quốc hiện đăng gặp phải một số khó khăn vướng mắc. Cụ thể, các lô hàng thủy sản sống XK sang Trung Quốc chủ yếu dưới hình thức XK Biên mậu, do đó DN lưu trữ bằng chứng XK không đầy đủ. Việc thẩm tra xuất xứ nguyên liệu tại vùng nuôi cần thống nhất về tần suất, tỉ lệ lô hàng được thẩm tra/số lô hàng XK. Hệ thống thông tin, dữ liệu về các cơ sở nuôi/vùng nuôi chưa được lập, cập nhật trong cả nước….

Do đó, NAFIQPM đề nghị các doanh nghiệp xây dựng chuỗi liên kết (người nuôi/khai thác, đại ý, doanh nghiệp, quy trình thực hiện, phân rõ trách nhiệm các bên); đồng thời cập nhật chương trình quản lý chất lượng theo thực tế đăng ký với NAFIQPM.

Trung tâm Chất lượng Nông Lâm Thủy sản vùng đề nghị NAFIQPM xem xét phương án xác định lô hàng thủy sản sống được hình thành từ quá trình thu hoạch, thu mua để thuận lợi cho XK sản phẩm sống.

NAFIQPM cần thống nhất về hoạt động thẩm tra xuất xứ tại vùng nuôi, việc lưu bằng chứng thực tế sản xuất, bằng chứng XK và được thực hiện với tất cả các cơ sở sản xuất thủy sản sống XK trên cả nước.