Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh tại Lễ ký kết Hiệp định RCEP. (Ảnh: Đức Duy/Vietnam+)

Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện (RCEP) chính thức được ký kết ngày 15/11.

Trao đổi với báo chí, Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh cho biết, nhờ cơ cấu kinh tế mang tính bổ sung cho nhau, Hiệp định RCEP là cơ hội rất thuận lợi cho các nước và doanh nghiệp khi đi vào thực thi.

- Là quốc gia đi đầu trong các hiệp định FTA, Việt Nam đang phát huy được năng lực lớn hơn. Xin Bộ trưởng cho biết vai trò và sự tham gia của Việt Nam trong đàm phán Hiệp định này, đặc biệt là vai trò của Việt Nam trong cương vị Chủ tịch ASEAN 2020?

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Điều ấn tượng nhất đó chính là sự thống nhất, sự chia sẻ chung giữa các nước để ứng phó theo đúng tinh thần năm chủ đề của 2020, đó là “Kết nối và chủ động ứng phó”.

Với vai trò Chủ tịch ASEAN, Việt Nam đã thể hiện rất rõ ở trong từng tình huống và từng kỳ hội nghị đồng thời nhận được sự đồng thuận, chia sẻ rất lớn của các nước trong ASEAN cũng như các nước đối tác.

Có thể khẳng định rằng RCEP tạo ra một khu vực thương mại-kinh tế tự do lớn nhất thế giới, chiếm tới 30% tổng GDP toàn cầu, với 2,2 tỷ người tiêu dùng.

Điều đó cho thấy một thực thể mới, một mô hình mới của thương mại và kinh tế đã được hình thành sẽ tạo ra nền tảng cho khuôn khổ thương mại công bằng và tự do để bảo vệ lợi ích cho các quốc gia, đặc biệt là các quốc gia đang phát triển, trong đó có Việt Nam.

Mặc dù đã đặt mực tiêu từ khá sớm, nhưng do hoàn cảnh đặc biệt và diễn biến đột biến nên hiệp định RCEP đã nhiaaur lần phải "lỗi hẹn". Vì vậy, 1 trong 13 sáng kiến ưu tiên của ASEAN do Việt Nam đề xuất trong năm 2020 chính là kết thúc đàm phán và ký kết RCEP tại Hà Nội.

Có thể nói, trong một môi trường và bối cảnh rất mới khi dịch bệnh bùng phát khiến các quốc gia không có điều kiện đàm phán trực tiếp mà phải chuyển đổi phương thức qua trực tuyến. Đây là việc không hề đơn giản và dễ dàng để giải quyết những vấn đề mang tính kỹ thuật và nhất là phải đảm bảo việc cân bằng về lợi ích, từ đó tìm ra được điểm hài hòa chung giữa các nước… Tuy nhien, Việt Nam với vai trò Chủ tịch ASEAN và vai trò trung tâm của ASEAN, cùng với các đối tác đã làm rất tốt nhiệm vụ này.

Năm 2020 chính là thời khắc lịch sử khi ASEAN lần đầu tiên với vai trò trung tâm của mình đã ký được Hiệp định thương mại tự do RCEP với 5 đối tác: Hàn Quốc, Trung Quốc Nhật Bản, Australia và New Zealand.

Các nước ký kết RCEP cũng tin tưởng trong tương lai nếu Ấn Độ quay trở lại RCEP thì đây sẽ là những đóng góp rất to lớn chung cho ổn định, hòa bình và thịnh vượng chung của khu vực dựa trên nền tảng của một hiệp định thương mại tự do rất ý nghĩa như RCEP.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh. (Ảnh: Đức Duy/Vietnam+)

- Vậy thưa Bộ trưởng, Hiệp định RCEP mang lại những ý nghĩa như thế nào với Việt Nam và các đối tác?

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Điều đầu tiên phải khẳng định đây là khu vực thương mại-kinh tế tự do trên nền tảng của thương mại tự do đã được hình thành với những quy mô rất lớn.

Đặc biệt với quy mô lớn như vậy, cùng với 15 quốc gia có trình độ kinh tế và sự phát triển kinh tế khác nhau, có cơ cấu kinh tế mang tính bổ sung cho nhau sẽ là cơ hội rất thuận lợi cho các nước và doanh nghiệp tham gia hiệp định.

Đầu tiên là việc cơ cấu lại các chuỗi cung ứng, định vị lại các chuỗi cung ứng và tiếp đến là tham gia vào các chuỗi giá trị toàn cầu. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa đều có cơ hội để tính toán, xây dựng lại chiến lược của mình để tham gia chuỗi cung ứng này.

Với góc độ là một nước có nền kinh tế mở và trở thành nước xuất khẩu đứng thứ 25 thế giới, rõ ràng đây là cơ hội rất tốt để Việt Nam tham gia vào bản đồ chuỗi cung ứng toàn cầu.

Liên quan đến việc mở cửa thị trường hàng hóa, thương mại, dịch vụ và đầu tư, chúng ta không có những cam kết đi xa hơn những cam kết Việt Nam đã có trong khuôn khổ các hiệp định thương mại tự do đã có với các đối tác (nhất là giữa ASEAN với các đối tác), do vậy sức ép về cạnh tranh của hàng hóa đối với thị trường nội địa cũng không đặt quá nặng cho doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Chúng ta hoàn toàn có đủ điều kiện để có thể kiểm soát bằng các chính sách trong bối cảnh tiếp tục cải cách, nâng cao năng lực sản xuất và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế và của doanh nghiệp để đảm bảo được những điều kiện thuận lợi trong hiệp định này.

Mục tiêu và nền tảng chính của RCEP dựa trên 3 yếu tố: Tạo ra hài hòa về các thủ tục xuất xứ; thuận lợi hóa và tự do hóa thương mại, tạo môi trường thuận lợi để kết nối các nền kinh tế nhằm tăng cường năng lực sản xuất, xây dựng ASEAN trở thành một khu vực kinh tế trọng điểm.

Cùng với các FTA khác như: CPTPP, EVFTA thì RCEP chắc chắn sẽ tiếp tục thúc đẩy cải cách của Việt Nam theo hướng tiến bộ và tích cực hơn nữa.

Tôi có thể nói đây là “Thiên thời, địa lợi, nhân hòa” vì vào thời điểm khi mà thế giới đang định vị, tổ chức lại các chuỗi cung ứng và các hoạt động đầu tư đang có xu hướng chuyển dịch thì Việt Nam cùng các quốc gia thành viên ASEAN đã ký kết được Hiệp định RCEP với các đối tác quan trọng.

Chính vì vậy, cùng với các nước ASEAN khác, Việt Nam hoàn toàn có cơ hội trở thành một trung tâm thu hút đầu tư nước ngoài, đặc biệt từ những nước trong RCEP cũng như các nước đối tác khác, qua đó nâng cao năng lực công nghệ, năng lực sản xuất, chất lượng lao động cũng như năng lực cạnh tranh chung của quốc gia và khu vực.

- Xin Bộ trưởng cho biết vai trò dẫn dắt của Việt Nam cũng như vai trò của Bộ Công Thương để thực hiện 1 trong 3 trụ cột của ASEAN trong năm Việt Nam giữ vai trò Chủ tịch ASEAN?

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Có thể nói 2020 là năm có dấu ấn và hết sức ý nghĩa đối với Việt Nam. Năm nay chúng ta đảm nhận chức Chủ tịch luân phiên của ASEAN nhưng đồng thời cũng là năm chúng ta kỷ niệm 25 năm gia nhập ASEAN.

Tuy nhiên, đây cũng là năm có rất nhiều diễn biến đặc biệt. Thứ nhất là cuộc cạnh tranh địa chính trị cũng như các xung đột và chiến tranh thương mại giữa các siêu cường. Thứ 2 là đại dịch COVID-19 và thứ 3 là biến động chung trong xu thế của bảo hộ mậu dịch cũng như của chủ nghĩa đơn phương.

Chính vì vậy, ngay từ đầu năm 2020, với rất một nội dung chương trình công tác và hành động phong phú, Việt Nam đã rất chủ động phối hợp với các nước ASEAN và các đối tác của ASEAN để có những bước đi triển khai cụ thể.

Lễ ký kết hiệp định RCEP. (Ảnh: Xuân Quảng/Vietnam+)

Đến nay, có thể nói Việt Nam đã thành công trong vai trò "dẫn dắt" ở cương vị Chủ tịch ASEAN 2020. Đơn cử trong trụ cột kinh tế, 13 sáng kiến của Việt Nam đưa ra đã đáp ứng được các yêu cầu cấp bách thời kỳ phát triển mới của khu vực.

Mặc dù dịch COVID-19 tác động mạnh đến các hợp tác của Việt Nam cũng như các hoạt động của năm Chủ tịch ASEAN 2020, nhưng chúng ta đã thực hiện thành công 8/13 sáng kiến này và mang lại những đóng góp rất lớn cho ASEAN cũng như hợp tác của ASEAN với các đối tác.

Ngay trong năm 2020, Việt Nam đã chủ động và cùng với các nước đưa ra những phản ứng và ứng phó kịp thời với những diễn biến mới, kể cả những vấn đề liên quan đến chiến tranh thương mại hay bảo hộ mậu dịch gia tăng, dịch COVID-19...

- Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng.