Ngoài bản báo cáo tài chính có phần phức tạp bởi các số liệu và cách thức hạch toán, đối với nhà đầu tư, bản giải trình kết quả kinh doanh cũng quan trọng không kém để có thể hiểu rõ hơn nguồn cơn tăng trưởng hay sụt giảm lợi nhuận của DN. Song, một thực tế diễn ra đã nhiều năm nay, đó là nhiều DN có thực hiện giải trình kết quả kinh doanh, nhưng lại theo cách “đối phó”. Rà soát báo cáo kết quả kinh doanh quý 2/2018, các nhà đầu tư lại tiếp tục "thở dài" trước tình trạng này.

Có thể đơn cử, tại Công ty CP Tư vấn đầu tư IDICO (INC), báo cáo tài chính quý 2/2018 cho thấy, lợi nhuận sau thuế kỳ này sụt giảm tới 37% so với cùng kỳ năm trước. Theo quy định, với sự biến động này, INC buộc phải có báo cáo giải trình. Thế nhưng, nội dung trong báo cáo của DN này chỉ vỏn vẹn một câu giải thích “do doanh thu quý 2/2018 thấp hơn so với cùng kỳ 30%”. Lý do vì sao doanh thu giảm mạnh không được "đả động" mặc dù đó mới là nội dung nhà đầu tư quan tâm.

Một ví dụ khác tại Công ty CP Cảng Đồng Nai, báo cáo giải trình kết quả kinh doanh quý 2/2018 khá dài nhưng tất cả nội dung đều mang tính liệt kê đơn thuần về mặt số học, điều mà bất cứ nhà đầu tư nào cũng có thể tự tính toán dựa trên báo cáo tài chính. Phần quan trọng là việc doanh thu tăng thêm 42,7 tỷ đồng và lợi nhuận sau thuế tăng trưởng 32% thì không lý giải.

Số lượng các công ty có giải trình sơ sài như thế này không hề hiếm trên sàn chứng khoán. Thậm chí, nhiều DN đang đăng ký giao dịch trên sàn UPCoM, không bị chịu nhiều sự kiểm soát nghiêm khắc về mặt công bố thông tin còn phớt lờ luôn nghĩa vụ giải trình, mặc dù kết quả kinh doanh có sự đột biến.

Nhà đầu tư, thậm chí là cơ quan quản lý có khả năng bị chính các DN “qua mặt” bởi các thủ thuật hạch toán trên báo cáo tài chính một cách tinh vi, bởi việc giải trình lúc này chỉ được xem như một nghĩa vụ mang tính thủ tục.

Có lẽ, đã đến lúc các cơ quan quản lý cần "ra tay", bổ sung hoặc điều chỉnh các quy định để giám sát chặt chẽ hơn cơ chế giải trình, mang lại thông tin đầy đủ và chính xác cho nhà đầu tư và cũng là gia tăng tính minh bạch cho thị trường.