Giá thuốc rẻ, thanh thiếu niên Việt Nam dễ tiếp cận với mặt hàng có hại cho sức khỏe này. Ảnh: internet.

Lộ trình tăng thuế suất thuế TTĐB đối với thuốc lá trong Luật sửa đổi một số điều của Luật thuế TTĐB số 70/2014/QH13 đã quy định từ ngày 1/1/2016 tăng từ 65% lên 70%; từ ngày 1/1/2019 tăng từ 70% lên 75%.

Bộ Tài chính phân tích, theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), thuốc lá là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật và tử vong trên thế giới. Việc sử dụng thuốc lá gây ra 25 loại bệnh khác nhau, như: Ung thư phổi, ung thư thanh quản, ung thư khoang miệng, ung thư da, các bệnh tim mạch …

Việt Nam thuộc nhóm 15 nước có số người hút thuốc lá cao nhất trên thế giới. Tỷ lệ người hút thuốc lá ở Việt Nam cao có nhiều nguyên nhân trong đó, giá bán lẻ thuốc lá còn thấp, thanh thiếu niên dễ tiếp cận với thuốc lá. Hiện, Việt Nam có tỷ lệ thuế trên giá bán lẻ thuốc lá là 48,1 % (số liệu được tính theo mức thuế suất năm 2019 là 75%), thấp hơn nhiều so với các nước trong khu vực (Brunei 81%, Thái Lan 70%, Singapore 69%, Malaysia 57%, Indonesia 51%; Mianma 50%) và các nước phát triển (Australia 62%, Đức: 75%, Pháp 80%).

Ngoài ra, cùng với nhiều nước, Việt Nam đã ký kết và tham gia Công ước Khung về Kiểm soát Thuốc lá (FCTC) từ ngày 1/1/2005. Tại Điều 6, Công ước Khung về các biện pháp về giá và thuế nhằm giảm cầu về thuốc lá có nêu rõ: Các biện pháp về giá và thuế là những biện pháp quan trọng và hữu hiệu để giảm tiêu thụ thuốc lá trong các tầng lớp dân cư, đặc biệt là thanh thiếu niên.

Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá hiện hành cũng có quy định áp dụng chính sách thuế phù hợp để giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá.

Do vậy, để hạn chế thanh thiếu niên tiếp cận với thuốc lá và góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng, Bộ Tài chính đề xuất 2 phương án điều chỉnh thuế TTĐB. Thứ nhất là, áp dụng thu thuế TTĐB theo phương pháp hỗn hợp (kết hợp thu theo thuế suất tỷ lệ và thuế suất tuyệt đối). Theo đó, bổ sung mức thu thuế tuyệt đối 1.000 đồng/bao thuốc lá 20 điếu và 1.500 đồng/một điếu xì gà. Quy định này áp dụng từ ngày 1/1/2020. Thứ hai là, tăng thuế suất thuế theo lộ trình. Từ ngày 1/1/2020 tăng từ mức thuế suất 75% lên 80%; từ ngày 1/1/2021 tăng từ mức thuế suất 80% lên mức 85%.

Khi trình Chính phủ, quan điểm của Bộ Tài chính nghiêng về phương án thu thuế hỗn hợp.

Lý giải, ông Phạm Đình Thi - Vụ trưởng Vụ Chính sách thuế, Bộ Tài chính cho biết: Theo kinh nghiệm của các nước trên thế giới có 3 phương thức thu thuế TTĐB đối với mặt hàng thuốc lá là thu mức tuyệt đối; thuế suất phần trăm và kết hợp mức tuyệt đối và thuế suất theo tỷ lệ phần trăm.

Phương thức kết hợp mức tuyệt đối và thuế suất theo tỷ lệ phần trăm là phương thức được nhiều nước phát triển áp dụng (48 nước). Trong khu vực ASEAN cũng có một số quốc gia áp dụng phương thức hỗn hợp như Lào áp dụng mức thuế suất 15 - 30%/giá xuất xưởng của nhà sản xuất và cộng thêm 500 kip Lào hoặc 0,07 USD/bao thuốc lá bán ra; Malaysia áp dụng mức thuế tuyệt đối 0,19 Ringgit Malaysia/điếu và 20% tính trên giá xuất xưởng của thuốc lá bán ra; Thái Lan áp dụng mức thuế suất 87% tính trên giá xuất xưởng của thuốc lá bán ra và 1 Bath hoặc 0,03 USD cho mỗi gam thuốc lá bán ra. Trung Quốc cũng áp dụng phương pháp thuế hỗn hợp đối với một số loại thuốc lá (đối với thuốc lá nhóm A, mức thuế suất là 45% cộng với 0,003 NDT cho mỗi điếu).

Trả lời cho nghi vấn liệu mức thu tuyệt đối 1.000 đồng/bao thuốc lá có thấp không, ông Thi cho rằng, đây là vấn đề cần tính toán vì sẽ ảnh hưởng tới sản xuất. Hiện mỗi năm Việt Nam sản xuất khoảng 5 tỷ bao thuốc lá và tiêu thụ khoảng 4 tỷ bao thuốc. Bởi vậy, nếu thu thêm mức tuyệt đối là 1.000 đồng/bao thì ngân sách đã có thêm khoảng 4.000 tỷ đồng, con số này không nhỏ.

Đề xuất của Bộ Tài chính đang được đưa ra dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Luật thuế Giá trị gia tăng, Luật thuế TTĐB, Luật thuế Thu nhập doanh nghiệp, Luật thuế Thu nhập cá nhân, Luật thuế Tài nguyên trình Chính phủ để trình Quốc hội đưa vào chương trình xây dựng pháp luật năm sau.