Chế biến thủy sản xuất khẩu tại Công ty Fimex Việt Nam. Ảnh: TL

Dự kiến chỉ còn chưa đầy 1 tháng nữa (ngày 25/5/2023), đoàn thanh tra của Ủy ban châu Âu (EC) sẽ sang Việt Nam để kiểm tra lần thứ 4 đối với việc chấp hành các quy định chống khai thác hải sản trái phép, không thông báo và không theo quy định (IUU). Kết quả của đợt kiểm tra lần này có ý nghĩa quyết định liệu Việt Nam có gỡ được thẻ vàng thủy sản hay không.

Trong thời gian qua, các doanh nghiệp thủy sản đã nỗ lực chung tay gỡ thẻ vàng IUU, đồng thời đã kiến nghị một số giải pháp tháo gỡ bất cập trong thực thi chương trình chống khai thác IUU.

Bà Cao Thị Kim Lan, Giám đốc Công ty CP Thủy sản Bình Định cho rằng, thực trạng đang góp phần làm giảm tiến độ đáp ứng các quy định tháo gỡ thẻ vàng IUU và cả mục tiêu phát triển bền vững nghề cá Việt Nam, đó là các cơ sở hạ tầng nghề cá ở các tỉnh ven biển hiện nay xuống cấp. Nhiều cảng cá có công suất thấp, thậm chí thiếu an toàn; trong khi số lượng tàu thuyền lớn, không đủ nơi neo đậu. Phần lớn các cảng chưa được đầu tư xây dựng đầy đủ kho lạnh, nhà điều hành, nhà phân loại cá, hệ thống cấp thoát nước, xử lý nước thải...

Bên cạnh đó, bà Lan cũng chỉ ra thực tế tại các địa phương ven biển, kỹ thuật, công nghệ và năng lực xử lý các quy trình thực thi, các thủ tục xác nhận-chứng nhận nguồn gốc hải sản khai thác còn nhiều hạn chế, và bất cập. Do đó, các doanh nghiệp gặp khó khăn, ách tắc khi sử dụng nguồn nguyên liệu khai thác phải có xác nhận, chứng nhận, ảnh hưởng trực tiếp đến chuỗi cung ứng hải sản khai thác.

Để giải quyết khó khăn trước mắt cho doanh nghiệp chế biến hải sản, bà Lan nêu kiến nghị: Cần cải tiến nhanh cơ sở dữ liệu quản lý tàu thuyền-khai thác làm sao để hệ thống cơ sở dữ liệu của 28 tỉnh thành ven biển phải liên thông nhau, giúp cho việc quản lý, tra cứu thuận tiện và nhanh hơn; quiy trình xác nhận- chứng nhận hải sản khai thác cần được số hóa để giải quyết nhanh và hiệu quả thủ tục này ở các địa phương.

Tương tự, ông Trần Văn Lĩnh, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Thủy sản và Thương mại Thuận Phước cũng cho rằng, còn nhiều bất cập trong quy định và thực thi chương trình chống khai thác IUU đang làm ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng hải sản khai thác của Việt Nam.

Hiện nay doanh nghiệp thủy sản thường không mua sản phẩm trực tiếp từ ngư dân mà phải mua qua vựa, mua qua nhiều nguồn nên không có đủ căn cứ để nghị Tổ chức quản lý cảng cá cấp biên nhận bốc dỡ thủy sản qua cảng. Trường hợp, có mua được trực tiếp thì cũng chưa chắc tàu cá đó hoàn toàn hợp pháp (không gián đoạn giám sát hành trình, khai thác đúng vùng...) hoặc có tàu hợp pháp thì sản lượng thực tế rất ít, không đủ sản lượng so với sản lượng thực tế thu mua…

Thực tế, đặc thù Việt Nam có nghề cá nhỏ, một số loài có thể xuất khẩu được như mực, cá cơm… nhưng lại được đánh bắt ven bờ bằng tàu, thuyền nhỏ, không định vị và không làm được giấy xác nhận khai thác…

Doanh nghiệp kiến nghị, mong muốn các quy định nên linh hoạt với đặc thù nghề cá nhỏ của Việt Nam để tận dụng nguyên liệu ven bờ để có thể xuất khẩu được

Doanh nghiệp kiến nghị được chia sẻ, cung cấp thông tin hoặc cơ sở dữ liệu tàu cá, để biết nguồn nguyên liệu nào là hợp pháp khi thu mua.

Gỡ thẻ vàng thủy sản ngay trong năm nay là quyết tâm của Việt Nam, và được xác định là không phải để đối phó với EC mà là thay đổi nghề cá Việt Nam theo hướng bền vững hơn, nâng cao hình ảnh của đất nước trên trường quốc tế, khẳng định Việt Nam là thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế.

Mới đây, Thủ tướng Chính phủ đã có công điện yêu cầu 28 tỉnh, thành có biển chủ động, quyết liệt trong hành động để hoàn thành việc khắc phục tồn tại, hạn chế theo khuyến nghị của EC, chuẩn bị chu đáo nội dung và điều kiện để làm việc với Đoàn Thanh tra của EC lần thứ 4.

Trong đó, kiên quyết thực hiện các biện pháp mạnh để ngăn chặn, chấm dứt tình trạng tàu cá, ngư dân Việt Nam vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài;

Bộ Công an chỉ đạo điều tra, củng cố hồ sơ, đưa ra truy tố các tổ chức, cá nhân có hành vi môi giới, móc nối đưa tàu cá, ngư dân đi khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài;

Các địa phương ven biển xác minh, xử phạt nghiêm trường hợp vi phạm theo quy định của pháp luật, công khai trên phương tiện thông tin đại chúng để răn đe, giáo dục...