Áp thuế đường Thái, đường Việt vẫn thấp thỏm lo nhập lậu
	Nguy cơ gian lận khi xóa bỏ hạn ngạch với mặt hàng đường nhập khẩu từ các nước ASEAN

Doanh nghiệp mía đường cho rằng phòng vệ thương mại phải bảo đảm cho người nông dân được hưởng giá mía tương đương với các nông dân trồng mía trong khu vực, khi đó ngành đường Việt Nam mới có cơ may tồn tại. Ảnh: N.Thanh

Đường Thái vào Việt Nam giảm hơn 41%

Theo số liệu của Hải quan Thái Lan, XK đường (HS:1701) của Thái Lan vào Việt Nam trong tháng 4/2021 đã giảm tháng thứ 3 liên tiếp, với mức giảm 16,3% so với tháng trước đó và giảm 86% so với cùng kỳ năm ngoái, chỉ đạt 25,8 nghìn tấn. Tính chung 4 tháng đầu năm 2021, XK đường của Thái Lan vào Việt Nam đã giảm 41,3% (tương ứng 158,4 nghìn tấn) so với cùng kỳ năm 2020, xuống còn 225,6 nghìn tấn.

Về giá cả, bình quân 4 tháng đầu năm, giá XK đường Thái Lan vào Việt Nam đạt 380 USD/tấn (FOB), tăng 10,9% so với mức giá 343 USD/tấn (FOB) của cùng kỳ năm ngoái. Riêng trong tháng 4/2021, giá đường XK của Thái Lan sang Việt Nam đạt bình quân 430 USD/tấn, tăng 8,4% so với tháng 3/2021 và tăng tới 29,3% so với cùng kỳ năm 2020.

Theo Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA), sau khi Bộ Công Thương quyết định áp tạm thời thuế CBPG, CTC đối với đường NK Thái Lan, giá mua mía trong nước niên vụ 2020-2021 đã tăng từ 150.000- 200.000 đồng/tấn mía so với trước đây, đạt bình quân 1 triệu đồng/tấn mía (tương đương khoảng 44,36 USD/tấn mía). Mức giá này đã tiệm cận với giá mía trong khu vực ASEAN (khoảng trên dưới 50 USD/tấn mía).

Ông Lê Văn Tam, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Mía đường Lam Sơn đánh giá, Quyết định số 477/2021/QĐ-BCT của Bộ Công Thương áp dụng biện pháp CBPG, CTC tạm thời đối với sản phẩm đường mía có xuất xứ Thái Lan đã xác định được đúng đắn giá trị thực tế của ngành mía đường trong nước. Quyết định này có hiệu lực từ ngày 16/2/2021, ngay lập tức tác động tích cực đến ngành mía đường. Bên cạnh gia tăng giá thu mua mía nguyên liệu của người trồng mía, giá bán đường sản xuất trong nước đã tăng trung bình từ 1.500-2.000 đồng/kg so với thời điểm cuối năm 2020.

Xem xét cẩn trọng mức thuế

Mặc dù việc áp thuế CBPG, CTC tạm thời với đường Thái Lan NK thời gian qua đã có những tác động tích cực tới giá thu mua mía nguyên liệu của người nông dân cũng như giá bán đường sản xuất trong nước, tuy nhiên vẫn còn không ít vấn đề phải bàn xung quanh mức thuế đang áp tạm thời này.

Theo báo cáo của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD)-Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) về tổng quan nông nghiệp thế giới từ 2020-2029, giá đường trong giai đoạn trung hạn sắp đến sẽ dự báo quanh mức giá của năm 2019, nghĩa là thấp hơn giá đường trung bình trong 20 năm gần đây. Nếu diễn biến giá đường quốc tế trong giai đoạn trung hạn sắp đến phù hợp với dự báo của OECD-FAO, giá đường thô Thái Lan NK về đến cảng Việt Nam nếu tính theo mức bình quân hai năm 2019 và 2020 sau khi đóng thuế CBPG 33,88% và mức thuế ATIGA 5% sẽ tương đương 10.807.041 đồng/tấn. Theo cách tính được các quốc gia trồng mía trong ASEAN thừa nhận, giá mía chiếm từ 65-70% giá đường, với giá đường thô 10.807.041 đồng/tấn, giá mía chỉ còn khoảng 702.457- 756.492 đồng/tấn.

VSSA xác định rằng có sự liên quan mật thiết giữa mức thuế áp cho đường thô và giá mua mía cho nông dân. Với giá mua mía tương quan với giá đường thô NK như trên sẽ khiến cho các nhà máy đường không thể duy trì giá mua mía trong vụ 2021-2022 tới đây theo khuyến cáo của Hiệp hội, cũng như bằng hoặc cao giá mua mía thực tế bình quân khoảng 1 triệu đồng/tấn trong vụ 2020-2021 vừa qua. “Nguyên nhân là đường thô NK giá thấp sẽ dìm giá đường xuống khiến cho đường sản xuất từ mía trong nước tiếp tục bị ép giá dẫn đến không thể bán được hoặc bán dưới giá thành sản xuất khiến không thể duy trì giá mua mía và thanh toán tiền mía cho nông dân”, đại diện VSSA nhấn mạnh.

Trên thực tế, VSSA phân tích trước đó, lượng đường phá giá tràn vào thị trường liên tiếp nhiều năm và lên đến đỉnh điểm là năm 2020 đã khiến giá đường trong nước giảm thấp, dẫn đến giá thu mua mía bắt buộc phải giảm thậm chí có những thời điểm thấp hơn giá thành sản xuất mía, buộc người nông dân chuyển đổi cây trồng. Do đó, diện tích đất trồng mía ngày càng thu hẹp. Số hộ nông dân trồng mía và diện tích trồng mía ngày càng suy giảm, niên vụ 2020-2021 chỉ còn khoảng 50% so với diện tích vụ 2016/2017, khiến cho khoảng 109.331 hộ nông dân trồng mía không thể tiếp tục sản xuất mía (vụ 2019/2020 con số này là 93.225 hộ nông dân). Tuy nhiên không chỉ 109.331 hộ nông dân trồng mía gặp khó khăn, những hộ nông dân còn đang cố gắng duy trì trồng mía cũng lâm vào hoàn cảnh khó khăn nợ nần do không thể chuyển đổi được trong khi thu nhập từ cây mía quá thấp.

Cho rằng phòng vệ thương mại phải bảo đảm cho người nông dân được hưởng giá mía tương đương với người nông dân trồng mía trong khu vực, khi đó ngành đường Việt Nam mới có cơ may tồn tại, VSSA đề xuất Bộ Công Thương xem xét mức thuế CBPG, CTC đối với đường thô một cách cẩn trọng có tính đến tác động đến giá mua mía cho nông dân và liên quan trực tiếp đến việc tồn tại, phát triển và phục hồi vùng nguyên liệu mía của ngành đường Việt Nam.

Liên quan tới việc áp thuế CBPG, CTC áp dụng với đường Thái Lan, ông Lê Văn Tam đánh giá thêm: Nếu cạnh tranh sòng phẳng thì ngành mía đường trong nước không thua kém các nước trong khu vực. Tuy nhiên, đây chỉ mới là những kết quả khả quan ban đầu. Trong khi đó hiện nay, đường lậu vẫn hoành hành, dưới nhiều vỏ bọc tinh vi hơn. Muốn ngành mía đường thực sự “sống” được thì cần nhiều giải pháp hơn, đặc biệt các cơ quan chức năng và lực lượng phòng chống buôn lậu, Quản lý thị trường phải vào cuộc quyết liệt, đồng bộ hơn nữa.