Để “tránh” chuyện này lặp lại, tháng 8/2017, Chính phủ đã có Nghị quyết 70/NQ-CP yêu cầu đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công. Tuy nhiên, đã bước sang gần hết quý I/2018 nhưng qua rà soát, tiến độ thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công năm 2017 của đa số địa phương vẫn chưa đảm bảo yêu cầu. Theo ước tính của Bộ Tài chính hiện mới đạt trên 80%.

Nguyên nhân chậm trễ thì có nhiều. Khách quan có thể kể đến do giải phóng mặt bằng, năng lực nhà thầu, vướng mắc về thủ tục, thậm chí do thời tiết,… Chủ quan là do năm nào cũng phải chuyển nguồn vốn đầu tư công sang năm sau.

Xét về mặt thể chế, có thể thấy, tiến độ thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công của các địa phương chậm phần nào do Luật Đầu tư công cho phép thời gian giải ngân vốn kế hoạch đầu tư công hàng năm được kéo dài sang năm sau khiến các chủ đầu tư, nhà thầu có tâm lý đủng đỉnh. Đồng thời, Nghị định số 77/2015/NĐ-CP của Chính phủ có quy định quy trình xét chuyển kế hoạch vốn kéo dài của năm trước, trong đó Bộ Kế hoạch và Đầu tư được giao chủ trì tổng hợp nhu cầu của địa phương và thông báo kế hoạch vốn kéo dài trước ngày 30/4 hàng năm. Như vậy, mất thêm 4 tháng vốn đầu tư công không được giải ngân mà phải chờ thông báo xét chuyển kéo dài (từ 31/1 đến hết 30/4).

Mặt khác, việc cho phép kế hoạch vốn được kéo dài sang năm sau năm kế hoạch, cơ quan tài chính không chủ động kế hoạch nguồn vốn, gây khó khăn trong cân đối và đảm bảo chủ động đủ vốn thanh toán theo kế hoạch.

Để đẩy nhanh giải ngân vốn đầu tư công, nhiều ý kiến cho rằng, nếu không quy định chặt chẽ về việc kéo dài thời hạn thực hiện và giải ngân thì giải ngân đầu tư công vẫn tiếp tục chậm. Nói cách khác, việc giải ngân vốn đầu tư công phải thống nhất với quy định của Luật Ngân sách nhà nước là đến 31/1 năm sau năm kế hoạch; chuyển nguồn phải có điều kiện cụ thể, phải có ràng buộc cụ thể với chủ đầu tư, phải có lý do chính đáng. Nếu chỉ quy định chung chung là thời gian giải ngân vốn đầu tư công hàng năm được kéo dài sang năm sau thì tình trạng chuyển nguồn không bao giờ chấm dứt và việc giải ngân vốn đầu tư công hàng năm vẫn nằm trong tình trạng không hoàn thành kế hoạch. Đó là còn chưa kể đến ảnh hưởng khả năng cân đối tài chính ngân sách nhà nước thực tế, phá vỡ các cân đối vĩ mô.

Để khắc phục, Bộ Tài chính đã có văn bản đề nghị sửa điểm b khoản 1 Điều 76 Luật Đầu tư công theo hướng: Thời gian thực hiện và giải ngân vốn kế hoạch đầu tư công hàng năm được kéo dài đến hết ngày 31/1 của năm sau năm kế hoạch. Trường hợp đặc biệt phải có quyết định của Thủ tướng Chính phủ.

Mới đây, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng đã đề xuất bãi bỏ quy định kéo dài thời hạn giải ngân vốn đầu tư sang năm sau. Chính phủ sẽ quyết định và có những điều kiện cụ thể đối với các dự án được gia hạn thực hiện và giải ngân. Đồng thời, đề xuất sửa đổi Điều 46 Nghị định số 77 theo hướng tăng sự chủ động cho các bộ, ngành, địa phương, giảm các thủ tục báo cáo, rà soát,...

Nếu được ban hành, có thể kỳ vọng rào cản của việc giải ngân kế hoạch đầu tư công sẽ được gạt bỏ và câu chuyện không hoàn thành của các địa phương sẽ không còn nữa.