Chế biến tôm xuất khẩu tại Công ty CP Thực phẩm Sao Ta. Ảnh: DN cung cấp

Giảm công suất chế biến

Theo phân tích của bà Kim Thu, chuyên gia thị trường tôm của VASEP, trước diễn biến phức tạp của dịch Covid-19, từ tháng 7/2021 đến nay, tình hình sản xuất, chế biến, xuất khẩu tôm và tiêu thụ trong nước gặp nhiều khó khăn, các nhà máy chế biến tôm phải giảm hoạt động, thu mua tôm bị đình trệ, kéo giá tôm xuống rất thấp.

Theo báo cáo của Tổng cục Thủy sản, mặc dù sản lượng tôm nước lợ 8 tháng đầu năm 2021 tăng 1% so với cùng kỳ năm 2020, nhưng giá tôm thương phẩm hiện nay giảm từ 10.000 - 20.000 đồng/kg so với năm ngoái, thậm chí có vùng giảm hơn 20.000 đồng/kg.

Giá tôm tại Cà Mau hiện giảm liên tục, thậm chí giảm tới 30% so với thời điểm trước dịch. Giá tôm giảm mạnh đã tác động tiêu cực đến tình hình thả giống nuôi tôm tại Cà Mau, người nuôi sợ lỗ, không tiếp tục nuôi mới. Hiện chỉ đạt khoảng 30-40% diện tích thả nuôi vụ mới.

Giá tôm tại Bạc Liêu cũng giảm tới 40-50%, khiến người nuôi tôm điêu đứng. Giá tôm tại Sóc Trăng giảm từ 10.000-20.000 đồng/kg vì các cơ sở chế biến không có nhu cầu nguyên liệu cao, hiện phải thu hẹp hoạt động còn 30-50% công suất, hoạt động “3 tại chỗ”.

Theo phản ánh của các doanh nghiệp chế biến tôm tại Cà Mau, Sóc Trăng và Bạc Liêu - ba địa phương dẫn đầu về sản lượng và sản xuất tôm của cả nước, diễn biến dịch bệnh Covid-19 phức tạp và các tỉnh đều thực hiện giãn cách xã hội theo Chỉ thị 16 nên không chỉ việc lưu thông hàng hóa, mua bán con giống, thu hoạch tôm gặp khó khăn, thiếu công nhân nên các nhà máy cũng đã phải giảm công suất chế biến từ 60-70%.

Các khó khăn trên đã ảnh hưởng mạnh đến tiến độ sản xuất và giao hàng của doanh nghiệp. Tính tới cuối tháng 8/2021, có tới 40-50% đơn hàng bị giao trễ hẹn và có khoảng 10-15% đơn hàng bị hủy...

Lo sản xuất không đáp ứng đơn hàng

Những khó khăn từ khâu sản xuất, chế biến đã tác động lên kim ngạch xuất khẩu tôm của các doanh nghiệp trong thời gian gần đây. Chỉ tính riêng trong nửa đầu tháng 8/2021, xuất khẩu tôm Việt Nam chỉ đạt 119,2 triệu USD, giảm 35% so với cùng kỳ năm ngoái. Dự kiến giá trị xuất khẩu tôm trong tháng 8 năm nay sẽ giảm từ 35-40% so với cùng kỳ.

Hiện nay, nhu cầu nhập khẩu tôm từ các thị trường trọng điểm có nhiều tín hiệu tích cực. Thị trường Mỹ và EU đã nới lỏng giãn cách, mở cửa trở lại và vắc xin được tiêm diện rộng. Nhu cầu nhập khẩu tôm từ các thị trường này, nhất là loại tôm cỡ lớn rất cao từ nay đến tháng 11 để phục vụ Noel.

Theo các doanh nghiệp xuất khẩu, đơn hàng được ký rất nhiều, chỉ lo sản xuất không đủ để đáp ứng các đơn hàng. Tính đến tháng 7/2021, số lượng các đơn hàng của các doanh nghiệp tăng từ 10-20% so với năm 2020 do các thị trường nhập khẩu trên thế giới đều đã khôi phục lại.

Một mối lo khác đến từ người nuôi giảm thả nuôi, nguy cơ thiếu tôm nguyên liệu trầm trọng trong những tháng cuối năm nay.

Các chuyên gia khuyến cáo bà con tiếp tục thả nuôi nhưng với mật độ thưa để thu hoạch được tôm cỡ lớn, đáp ứng nhu cầu cao của thị trường.

Theo ông Lê Văn Quang, Tổng giám đốc Tập đoàn Thủy sản Minh Phú, nhu cầu thị trường đối với tôm cỡ lớn rất tốt với giá xuất cao. Để tăng công suất trong điều kiện thiếu công nhân hiện tại, nhà máy phải tăng sản xuất tôm cỡ lớn. Khuyến cáo bà con thả mật độ thưa 100-120 con/m2 so với mật độ cao trước đây là 250 – 300 con/m2. Hiện tại kích cỡ 10-45 con/kg đang được ký hợp đồng nhiều. Loại 40 con/kg đang được thị trường Mỹ đặt hàng nhiều. Ông Quang khuyến cáo bà con yên tâm thả giống, khi tình hình giãn cách ổn định, doanh nghiệp sẽ đẩy giá mua tăng lên. Minh Phú cũng sản xuất tôm giống, nên sẽ cùng với các đơn vị tôm giống có chính sách hỗ trợ giảm giá, nâng chất lượng tôm giống để bà con nuôi thành công.

Theo kiến nghị của doanh nghiệp, trong thời gian tới, khi việc tiêm vắc xin đạt được sự bao phủ nhất định, cơ quan hữu quan nên có chiến lược phù hợp, chính sách hợp lí cho từng địa phương để vừa phòng chống dịch vừa phát triển sản xuất, đạt "mục tiêu kép".

Các địa phương cần tăng cường các biện pháp tuyên truyền, tiếp tục duy trì sản xuất nuôi tôm nước lợ tránh xảy ra tình trạng thiếu tôm nguyên liệu phục vụ chế biến, xuất khẩu vào các tháng cuối năm 2021 và đầu năm 2022. Kiến nghị ngành Ngân hàng, các tổ chức tài chính... tham gia hỗ trợ cùng nhà máy chế biến bằng việc hạ lãi suất cho vay thu mua tôm nguyên liệu cho người nuôi, tạo điều kiện cho tái sản xuất, phục vụ nguyên liệu cho xuất khẩu tôm.