Ưu tiên bố trí và sử dụng hiệu quả ngân sách để hỗ trợ kinh tế tập thể
	Tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã
	Thủ tướng: Phát triển kinh tế tập thể phải xuất phát từ nhu cầu của người dân

Toàn cảnh Hội thảo của Viện Chiến lược và Chính sách tài chính. Ảnh: Thuỳ Linh.

Vướng về chính sác thuế

Phát biểu tại Hội thảo khoa học "Thực trạng áp dụng Luật Hợp tác xã sau gần 10 năm thực hiện: Những vấn đề đặt ra với chính sách tài chính" do Viện Chiến lược và Chính sách tài chính tổ chức sáng 29/10, PGS.TS Phạm Tiến Đạt, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và Phát triển tài chính (Bộ Tài chính) cho rằng, hiện nay, mô hình HTX đã có sự thay đổi cả về lượng và chất và phát triển khá mạnh mẽ. Thực tế, hiện có nhiều HTX có quy mô phát triển tương đương hoặc lớn hơn cả doanh nghiệp quy mô vừa. Điều đó thúc đẩy kinh tế khu vực vùng nông thôn phát triển, tạo ra nguồn thu ngân sách nhà nước rất lớn.

Tuy nhiên, theo ông Phạm Tiến Đạt, sự phát triển của mô hình HTX còn nhiều điểm cần tháo gỡ cả về thể chế và tư duy dưới góc độ tài chính. Đây là 1 trong những vấn đề lãnh đạo Bộ Tài chính đặt ra sau quá trình hơn 10 năm tồn tại của HTX.

Nói về các chính sách tài chính hỗ trợ phát triển HTX, ThS. Nguyễn Hoàng Lan Chi, Viện Chiến lược và Chính sách tài chính cho biết, Luật HTX 2012 được thông qua thay thế Luật HTX 2003 cùng với các văn bản hướng dẫn được xem như một bước tiến trong việc tiếp tục hoàn thiện hệ thống, chính sách pháp luật về HTX nhằm tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể.

Cụ thể, trong các chính sách hỗ trợ về thuế đối với các HTX, có 2 chính sách thuế quan trọng nhất là giá trị gia tăng và thu nhập doanh nghiệp. Theo quy định tại các luật về thuế và văn bản hướng dẫn, HTX được miễn thuế thu nhập doanh nghiệp, được áp dụng thuế suất ưu đãi 10% trong suốt thời gian hoạt động; chính sách ưu đãi thuế giá trị gia tăng đối với HTX chủ yếu hướng vào lĩnh vực sản xuất nông nghiệp, thuế suất thuế giá trị gia tăng đầu ra 0% nếu như HTX chứng minh được việc sản xuất, tiêu thụ sản phẩm, hàng hoá cho nông dân và được khấu trừ thuế đầu vào; đơn giản hóa kê khai thuế và giảm tần suất kê khai thuế với hoạt động liên quan. Bên cạnh đó, các HTX còn được hưởng các ưu đãi về thuế tài nguyên, lệ phí trước bạ.

Ngoài ra, HTX còn được hỗ trợ thông qua chi ngân sách nhà nước như chi cho hỗ trợ đào tạo nâng cao trình độ quản lý, trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ và người lao động… Cùng với đó, nguồn vốn vay cho HTX cũng rất đa dạng, gồm các Quỹ Hỗ trợ phát triển hợp tác xã, Quỹ Hỗ trợ nông dân, các tổ chức tín dụng...,

Tuy nhiên, theo đại diện Viện Chiến lược và Chính sách tài chính, các chính sách hỗ trợ vẫn còn những khó khăn, vướng mắc trong triển khai thực hiện do nhiều nguyên nhân.

Đơn cử như chính sách thuế, mặc dù đã có những chính sách ưu đãi thuế đối với HTX, tuy nhiên các HTX vẫn chưa tận dụng được hiệu quả. Nguyên nhân là do năng lực quản lý, kế toán vẫn còn hạn chế của các cán bộ HTX, dẫn đến hoạt động kém hiệu quả, tình hình tài chính thiếu minh bạch, chính xác.

Bên cạnh đó, các chính sách chi từ nguồn ngân sách nhà nước như hỗ trợ về khoa học công nghệ thì chủ yếu là các chính sách hỗ trợ chung mà chưa có chính sách riêng, đặc thù cho đối tượng là các HTX. Về chính sách đất đai, các quy định ưu đãi còn gặp nhiều khó khăn khi thực hiện. Số lượng HTX được hưởng chính sách giao đất, cho thuê đất còn rất ít do quỹ đất công hạn chế và thiếu sự hỗ trợ để HTX được giao đất.

Thay đổi nhận thức về HTX

Để mô hình HTX phát huy được hiệu quả thì cần đưa ra những giải pháp phù hợp nhằm giải quyết những khó khăn, vướng mắc của hệ thống chính sách đối với HTX. Mặt khác, cũng cần phải cải thiện những điểm yếu nội tại của HTX.

Tại hội thảo, nhiều chuyên gia, nhà nghiên cứu đã đưa ra một số khuyến nghị như cần tiếp tục nâng cao nhận thức sâu sắc và đầy đủ về vai trò của HTX bởi mô hình HTX không chỉ phù hợp và là đặc trưng ở giai đoạn của kinh tế tập trung, bao cấp mà nó còn thể hiện những tính năng nhất định trong bối cảnh kinh tế hiện nay. Ở đó, HTX đóng vai trò trung gian, kết nối 4 “nhà”, hỗ trợ, đưa con giống, thức ăn chăn nuôi ... đến với các hộ kinh tế cá thế và đưa sản phẩm của các hộ này đến với doanh nghiệp tiêu thụ. Chính vì vậy, nhận thức về mô hình HTX cần được thay đổi toàn diện, đặc biệt là ở các địa phương có nhiều HTX để thấy được vai trò quan trọng của HTX trong dẫn dắt cho nông nghiệp Việt Nam.

Bà Hoàng Thị Lan Chi cũng cho rằng, cần tiếp tục rà soát, hoàn thiện khuôn khổ pháp luật, cơ chế chính sách phát triển HTX, nghiên cứu xây dựng các quy định riêng cho HTX trong nông nghiệp. Một mặt, thực hiện có hiệu quả các chính sách hỗ trợ nhằm tăng cường khả năng phát triển của các HTX gắn với xây dựng nông thôn mới. Đồng thời, xem xét tháo gỡ khó khăn trong các chính sách về đất đai thông qua cho thuê đất dài hạn, miễn, giảm tiền thuê đất; về cơ sở hạ tầng có thể thông qua thực hiện xã hội hoá; về tín dụng, khuyến khích các ngân hàng cung cấp các gói cho vay ưu đãi dành riêng cho HTX với lãi suất thấp, thủ tục được đơn giản hoá.

“Như vậy, các HTX sẽ tháo gỡ được về vốn cũng như vấn đề đưa khoa học công nghệ vào sản xuất, hỗ trợ tiêu thụ cho nông dân. Mặt khác, tăng cường nguồn lực hỗ trợ cho triển khai áp dụng các chính sách khuyến khích áp dụng khoa học công nghệ vào sản xuất và hỗ trợ, kết nối để tiêu thụ sản phẩm đầu ra”, bà Lan Chi khẳng định.

Đặc biệt, cần xem xét các chính sách thu hút nhân lực quản lý cho HTX với những ưu đãi và chế độ lương thưởng phù hợp. Bên cạnh đó cần cơ chế hợp lý để tuyển dụng được cán bộ xã viên có năng lực, kinh nghiệm để dẫn dắt HTX hoạt động hiệu quả.