Hải quan Đồng Tháp kiểm tra xe ô tô nhập lậu. Ảnh: T.Hòa

Theo Cục Hải quan Đồng Tháp, trong quá trình thực hiện công tác xử lý các vụ vi phạm hành chính có dấu hiệu hình sự, đơn vị đã gặp phải những vướng mắc cần tháo gỡ. Đơn cử, có những vụ vi phạm có dấu hiệu hình sự rõ ràng và thuộc thẩm quyền khởi tố của cơ quan Hải quan nhưng việc khởi tố gặp khó khăn vì nhiều lý do, như: các hành vi khách quan theo quy định tại Điều 10, Điều 13 có hành vi khai hoặc không khai ngoại tệ, đồng Việt Nam tiền mặt, vận chuyển hàng hóa không có chứng từ trong địa bàn hoạt động của Hải quan,... có yếu tố người nước ngoài, cần phải tạm giữ đối tượng, cần nhiều thời gian điều tra làm rõ, ngăn ngừa đối tượng trốn qua biên giới,...) hoặc do ý kiến của cơ quan chức năng thực hiện theo tin báo tố giác tội phạm nhưng thực chất vụ việc thuộc phạm vi kiểm tra, giám sát của Hải quan, có dấu hiệu hình sự phải thực hiện kiến nghị khởi tố theo Điều 62 của Luật Xử lý vi phạm hành chính.

Bên cạnh đó, theo Cục Hải quan Đồng Tháp, cơ quan Hải quan có thẩm quyền điều tra ban đầu theo quy định tại khoản 2 Điều 9, Điều 33 Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự, nhưng thực tế khó thực hiện vì thẩm quyền có giới hạn. Chẳng hạn như việc mời đối tượng có dấu hiệu vi phạm đến làm việc, tuy nhiên họ không đến cũng không có chế tài hữu hiệu để bắt buộc họ phải đến làm việc theo thư mời của cơ quan Hải quan.

Theo quy định tại Điều 88 Luật Hải quan năm 2014, Chương III Nghị định số 01/2015/NĐ-CP ngày 2/1/2015 của Chính phủ quy định chi tiết về phạm vi địa bàn hoạt động Hải quan; trách nhiệm phối hợp trong phòng chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới (được sửa đổi bổ sung tại Nghị định số 12/2018/NĐ-CP ngày 23/01/2018), những vụ buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới phát sinh trong địa bàn hoạt động Hải quan thì do Hải quan chủ trì. Tuy nhiên, cũng có nhiều vụ việc do lực lượng khác thực hiện nhưng họ vẫn không phối hợp hoặc giao Hải quan chủ trì; mặc dù Hải quan có yêu cầu, giải thích nhưng vẫn không thực hiện.

Những vụ ấn định thuế trên 200 triệu đồng qua kết luận thanh tra chuyên ngành, kiểm tra sau thông quan... lằn ranh để xác định để xử lý hình sự hay hành chính theo quy định hiện hành cũng chưa thật rõ ràng, cụ thể; dễ phát sinh trách nhiệm cho công chức thực hiện. Những vụ bắt giữ trên 1.500 bao thuốc lá ngoại, vắng chủ phải chuyển sang cơ quan Công an theo quy định để khởi tố vụ án, điều tra làm rõ nhưng thực tế đa số không xác định được chủ sở hữu, kéo dài rất nhiều thời gian, gây khó khăn về kinh phí kiểm soát.

Từ thực tế trên, Cục Hải quan Đồng Tháp đề xuất, kiến nghị: đối với các vụ việc có dấu hiệu hình sự (căn cứ vào trị giá tang vật, phương tiện, số tiền thuế trốn, hành vi sử dụng tài liệu, chứng từ giả,...) đề nghị tiếp tục thực hiện quy định Cơ quan Hải quan thực hiện trao đổi với Cơ quan tiến hành tố tụng theo Điều 15 của Bản hướng dẫn trình tự, thủ tục xử phạt vi phạm hành chính, giải quyết khiếu nại về xử phạt vi phạm hành chính trong ngành Hải quan được ban hành kèm theo Quyết định 166/QĐ-TCHQ ngày 18/01/2021 của Tổng cục Hải quan.

Bên cạnh đó, liên quan đế xử lý tang vật vắng chủ, Cục Hải quan Đồng Tháp cho biết, về thời hạn xử lý tang vật, phương tiện vắng chủ, theo khoản 4 Điều 126 Luật Xử lý vi phạm hành chính được sửa đổi, bổ sung năm 2020 quy định trường hợp không xác định được người vi phạm, chủ sở hữu, người quản lý hoặc người sử dụng hợp pháp thì phải thông báo 2 lần trên phương tiện thông tin đại chúng; hết thời hạn 1 năm kể từ ngày thông báo lần thứ hai nếu người vi phạm, chủ sở hữu, người quản lý hoặc người sử dụng hợp pháp không đến nhận thì người có thẩm quyền phải ra quyết định tịch thu.

Theo quy định, thời hạn ra quyết định tịch thu kéo dài 1 năm mới có thể đề xuất phương án xử lý; việc thực hiện phương án xử lý sau khi được phê duyệt cũng mất nhiều thời gian. Quy định này đã gây nhiều khó khăn trong công tác quản lý, bảo quản tang vật do kho hàng tạm giữ có giới hạn; chất lượng của tang vật giảm, tăng phí lưu kho, tốn nhiều chi phí, công sức quản lý. Thực tế đối với những vụ việc vi phạm vắng chủ, đã hết thời hạn thông báo hầu như không có người đến nhận, không tìm được người vi phạm, chủ sở hữu, người quản lý nên việc kéo dài thời hạn là không cần thiết. Chủ sở hữu của những vụ vi phạm này không bao giờ đến nhận vì họ biết khi đến nhận thì tang vật vi phạm, ngoài việc bị tịch thu, còn bị xử phạt vi phạm hành chính và đây là yếu tố có thể dẫn đến bị xử phạt tăng nặng hoặc xử lý hình sự.