Nửa đầu năm 2016, dòng vốn đầu tư nước ngoài vào thị trường chứng khoán tăng 3,5 lần so với cùng kỳ năm trước.

Chuyển biến tích cực

Trong bối cảnh Việt Nam đang thúc đẩy khối doanh nghiệp tư nhân phát triển mạnh mẽ, cũng như tiến trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước đang được đẩy mạnh, Việt Nam cần một lượng vốn đầu tư lớn từ nhà đầu tư ngoài nước, để không chỉ giải quyết nhu cầu về vốn, mà còn là cải thiện trình độ quản trị, đổi mới công nghệ, qua đó nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp, cũng là gia tăng năng lực cạnh tranh quốc gia.

Nhờ những nỗ lực về cải cách môi trường đầu tư, kinh doanh, nhất là các bước tiến về “làm mới” hệ thống chính sách mà gần đây, dòng vốn ngoại chảy vào Việt Nam có tín hiệu khởi sắc, trong bối cảnh thị trường đầu tư, tài chính toàn cầu đang có những biến động lớn với không ít bất ổn.

Với dòng vốn đầu tư gián tiếp vào các doanh nghiệp trên sàn, thống kê của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK) cho thấy, 6 tháng đầu năm nay, dòng vốn đầu tư nước ngoài vào thị trường chứng khoán tăng 3,5 lần so với cùng kỳ năm trước, đạt 772 triệu USD. Giá trị danh mục của nhà đầu tư nước ngoài đến tháng 6-2016 đạt trên 16 tỷ USD - mức cao nhất từ trước đến nay.

Tín hiệu tích cực tương tự cũng diễn ra với dòng vốn đầu tư của khối ngoại chảy vào các doanh nghiệp ngoài sàn thông qua hình góp vốn, mua cổ phần.

Theo Cục Đầu tư nước ngoài, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, trong vòng 1 năm qua (từ tháng 7-2015 đến tháng 7-2016), đã có 3.141 doanh nghiệp có nhà đầu tư nước ngoài góp vốn, mua cổ phần, với tổng giá trị góp vốn hơn 2,9 tỷ USD. Chỉ tính riêng trong 7 tháng đầu năm nay, đã có 65 quốc gia, vùng lãnh thổ có nhà đầu tư nước ngoài đầu tư vào Việt Nam theo hình thức góp vốn, mua cổ phần. Trong đó, Singapore dẫn đầu với 107 dự án, tổng giá trị vốn góp là 488,4 triệu USD (chiếm 32,3% tổng số vốn góp), tiếp đến là Hàn Quốc, Nhật Bản… Nhà đầu tư nước ngoài góp vốn, mua cổ phần tập trung nhiều vào các lĩnh vực kinh doanh bất động sản; bán buôn, bán lẻ; vận tải hành khách hàng không; sản xuất sản phẩm từ plastic...

Nhìn nhận về xu hướng dòng vốn ngoại chảy vào các doanh nghiệp ngoài sàn, đại diện Cục Đầu tư nước ngoài cho biết, theo dõi diễn biến trong vòng một năm trở lại đây cho thấy, ngày càng nhiều nhà đầu tư nước ngoài rót vốn mua cổ phần, phần vốn góp vào các doanh nghiệp Việt Nam ngoài sàn.

Tuy nhiên, theo đánh giá của các cơ quản lý, kết quả thu hút nguồn vốn đầu tư nước ngoài đạt được còn khá khiêm tốn so với nhu cầu huy động vốn từ khối ngoại của nền kinh tế, cũng như các doanh nghiệp. Có nhiều nguyên nhân giải thích cho hiện trạng này, trong đó có yếu tố liên quan đến các “điểm nghẽn” về cơ chế, chính sách, cũng như khâu tổ chức triển khai.

Theo ông Vũ Bằng, Chủ tịch UBCK, nguyên nhân Việt Nam chưa tạo được bước chuyển lớn về thu hút dòng vốn ngoại tham gia thị trường chứng khoán là do việc triển khai quy định nới room cho nhà đầu tư nước ngoài tại Nghị định 60/2015/NĐ-CP hướng dẫn Luật Chứng khoán vẫn bộc lộ một số vướng mắc, mặc dù Bộ Tài chính và UBCK rất muốn tạo cú hích về thu hút vốn nước ngoài tham gia thị trường.

Tháo gỡ cách nào?

Ý kiến từ giới chuyên gia cho rằng, Việt Nam còn nhiều dư địa trong thu hút nguồn vốn ngoại. Điều cần làm để tạo được cú hích trong lĩnh vực này là có những bước đi sắc nét hơn trong hoàn thiện chính sách và tổ chức triển khai trên thực tế, đặc biệt là tạo ra những ưu đãi đủ sức hấp dẫn đối với nhà đầu tư nước ngoài so với các quốc gia lân cận và các nước là đối thủ cạnh tranh của Việt Nam trong thu hút vốn ngoại. Trong đó, Việt Nam cần có tư duy rõ ràng, nhất quán hơn về danh mục ngành nghề mở cửa cho nhà đầu tư nước ngoài, tránh tình trạng mở cửa mà chưa “cân đo” tốt rủi ro, dẫn đến kêu gọi thu hút vốn nhưng cách thức triển khai lại tạo rào cản.

Giới đầu tư nước ngoài đang có những kỳ vọng mới, khi gần đây Chính phủ Việt Nam phát đi những tín hiệu mạnh mẽ trong hiện thực hóa các tư tưởng cải cách môi trường đầu tư, kinh doanh, cũng như thu hút dòng vốn ngoại. Tâm điểm của nỗ lực này là Chính phủ đang thúc đẩy hoàn chỉnh dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung các luật về đầu tư, kinh doanh để trình Quốc hội xem xét tại kỳ họp tháng 10 tới. Đây là dự án luật đồ sộ, vì 1 luật sửa tới 12 luật liên quan sâu rộng đến môi trường đầu tư, kinh doanh. Trong đó có các luật như: Đầu tư, Doanh nghiệp, Đất đai, Xây dựng, Bảo vệ môi trường, Quản lý thuế...

Các doanh nghiệp, cũng như giới chuyên gia nhìn nhận, nếu các ý tưởng cải cách mạnh mẽ tại dự án luật trên được Quốc hội phê duyệt và cho phép triển khai sớm, sẽ tạo ra tác động lớn trong thu hút dòng vốn đầu tư nước ngoài kép chảy vào các doanh nghiệp trên sàn, cũng như các doanh nghiệp ngoài sàn.

Liên quan đến hướng tìm giải pháp mới cho thu hút dòng vốn ngoại đầu tư vào thị trường chứng khoán, ông Vũ Bằng cho biết, UBCK đang tập trung vào 4 giải pháp chính.

Thứ nhất là tiếp tục triển khai các giải pháp để nâng hạng thị trường từ cận biên lên mới nổi, từ đó thu hút các tổ chức đầu tư nước ngoài gia tăng hạn mức giải ngân vào thị trường chứng khoán Việt Nam.

Thứ hai, định hướng chính sách mới tại dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung các luật về đầu tư, kinh doanh đang mở ra cơ hội để việc áp dụng quy định nới room đạt hiệu quả cao. Sau khi Luật sửa đổi, bổ sung các luật về đầu tư, kinh doanh được ban hành, Bộ Tài chính, UBCK sẽ sửa đổi Nghị định 60/2015/NĐ-CP theo hướng bổ sung nội dung mới là nhà đầu tư nước ngoài sở hữu tỷ lệ vốn điều lệ bao nhiêu tại doanh nghiệp niêm yết Việt Nam, thì doanh nghiệp này được coi là nhà đầu tư nước ngoài, theo hướng tạo thuận lợi hơn cho khối ngoại đầu tư vào thị trường chứng khoán Việt Nam.

Thứ ba, Nghị định 86/2016/NĐ-CP quy định về điều kiện đầu tư, kinh doanh chứng khoán, có hiệu lực ngày 1-7-2016, lần đầu tiên mở ra cơ chế cho phép công ty chứng khoán nước ngoài được thành lập chi nhánh tại Việt Nam, đang mở ra hướng mới trong thu hút dòng vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài. Theo đó, UBCK sẽ xem xét cấp phép hoạt động cho chi nhánh tại Việt Nam của các công ty chứng khoán nước ngoài. Đằng sau các công ty này là dòng tiền lớn, do đó, việc triển khai cơ chế cho phép công ty chứng khoán nước ngoài lập chi nhánh hoạt động tại Việt Nam, sẽ kích thích dòng vốn đầu tư nước ngoài chảy mạnh hơn vào TTCK nội địa.

Thứ tư, để hấp dẫn nhà đầu tư nước ngoài tham gia mua cổ phần trong các đợt doanh nghiệp nhà nước chào bán cổ phần lần đầu ra công chúng, khi xây dựng dự thảo Nghị định quy định về chuyển doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ thành công ty cổ phần thay thế Nghị định 59/2011/NĐ-CP, Bộ Tài chính đề xuất phương thức mới trong bán cổ phần là phương thức dựng sổ. Nhà đầu tư nước ngoài rất quan tâm đến bán cổ phần bằng phương thức này, nên khi triển khai sẽ hấp dẫn họ mua cổ phần để trở thành đối tác chiến lược của nhiều doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa, nhờ đó dòng tiền lớn từ khối ngoại sẽ vào thị trường.