Theo Forbes Việt Nam, từ năm 2012 đến nay, hãng giày dép nổi tiếng thế giới Adidas đã cắt giảm số lượng giày dép sản xuất tại Trung Quốc xuống chỉ còn một nửa; đưa Việt Nam trở thành trung tâm sản xuất lớn nhất của hãng này khi chiếm tới 44% sản phẩm. Với Nike, tình hình cũng tương tự khi Việt Nam tiếp tục chiếm ưu thế… Hiện xu thế của các “ông lớn” thời trang thế giới là tìm ra những “công xưởng” gia công vừa có chi phí nhân công rẻ, vừa có lao động lành nghề; nên khi giá nhân công tại Trung Quốc đã tăng lên, các DN đã phải nhanh chóng tìm nguồn thay thế. Theo khảo sát của Ngân hàng Standard Chartered, Việt Nam là địa điểm các công ty nước ngoài muốn chuyển đến nhất nhằm thay thế hoạt động sản xuất tại Trung Quốc.

Đây phải chăng nên là niềm “tự hào”? Không hẳn! Bởi trong giá trị của những bộ quần áo hay giày dép hàng hiệu được gia công tại Việt Nam rồi XK đi các thị trường khác, giá trị thu về cho các DN và nền kinh tế Việt Nam chỉ có một phần nhỏ. Nghĩa là, trong chuỗi giá trị toàn cầu, Việt Nam mới chỉ là công xưởng gia công – một khâu nhỏ, ít quan trọng và có thể dễ dàng thay thế; vì có đến 70% giá trị của sản phẩm như giày dép, quần áo nằm ở chi phí nguyên phụ liệu.

Các chuyên gia đã nhìn nhận vấn đề trên là một sự lãng phí rất lớn của môi trường đầu tư. Nguyên nhân do, khi nhu cầu dịch chuyển đầu tư vào Việt Nam gia tăng, các nhà đầu tư cũng muốn nhận được những nguồn cung ứng không chỉ nhân công mà còn là nguồn nguyên phụ liệu giá rẻ trong nước, giúp giảm thiểu chi phí NK, tối đa hóa lợi nhuận. Nhưng hiện trạng của nước ta là còn quá ít DN làm các sản phẩm nguyên phụ liệu, công nghiệp hỗ trợ cho các DN lớn; vì vậy, các “ông lớn” nước ngoài khó lòng dứt ra khỏi thị trường Trung Quốc.

Chương trình phát triển công nghiệp phụ trợ của Chính phủ đã đề ra mục tiêu đáp ứng khoảng 45% nhu cầu cho sản xuất nội địa vào năm 2020; đáp ứng được 65% nhu cầu cho sản xuất nội địa vào 5 năm tiếp theo… Nếu thực hiện được thì không những ngày càng thu hút nhà đầu tư, mà còn tạo giá trị gia tăng, thêm cơ hội gia nhập sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu của các DN Việt. Nhưng điều quan trọng là các giải pháp, hướng đi cần thực hiện hiệu quả theo đúng lộ trình, bài bản.