Giá điện thấp nên sản xuất kinh doanh điện gặp nhiều khó khăn. Ảnh: EVN

Tại Tọa đàm "Đột phá nào để thu hút đầu tư vào ngành điện" do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức ngày 20/8/2024, các chuyên gia nhận định, giá điện đang được kỳ vọng và giao gánh vác nhiệm vụ đa mục tiêu, vừa phải khuyến khích thu hút đầu tư vừa đảm bảo an sinh xã hội cũng như an ninh năng lượng, kiểm soát lạm phát.

Theo ông Nguyễn Tiến Thỏa, nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính), Chủ tịch Hội Thẩm định giá Việt Nam, trong giá điện, toàn bộ chi phí đầu vào để sản xuất điện như than, khí, dầu, tỷ giá… đã theo giá thị trường, nhưng giá đầu ra lại không phản ánh được những biến động của các chi phí, khi điều chỉnh quá lâu hoặc không tính đúng, tính đủ, không bảo đảm bù đắp toàn bộ chi phí đã bỏ ra để sản xuất kinh doanh điện. Vì thế, sản xuất kinh doanh điện gặp rất nhiều khó khăn.

Số liệu 2 năm 2022-2023 gần đây, ngành điện đang lỗ khoảng 47.500 tỷ đồng. 6 tháng đầu năm 2024, EVN tiếp tục lỗ sau thuế 8.098 tỷ đồng.

Cũng về vấn đề tính giá điện, theo PGS.TS. Bùi Xuân Hồi, cách tính giá điện tại mỗi quốc gia khác nhau, không có cách tiếp cận chuẩn cho tất cả hệ thống điện. Nhưng các quốc gia đều cố gắng hướng đến tính đúng, tính đủ trong chi phí mà hộ tiêu thụ gây ra cho hệ thống điện; đồng thời cố gắng tách bạch giữa hoạt động mang tính chất công ích và những hoạt động mang tính chất thị trường. Cơ cấu biểu giá đều có 2 thành phần, một là tính toán chi phí công suất, hai là chi phí điện năng, thuê bao.

Vì thế, PGS.TS. Bùi Xuân Hồi cho rằng, cách tính giá bán lẻ điện bình quân tại Việt Nam hiện có hạn chế, nhưng không phải là cốt lõi cho những khó khăn của ngành điện, bởi mấu chốt là công tác điều hành giá nên phải có cơ chế điều tiết giá phù hợp.

Hiện nay, Chính phủ đang rà soát và sửa đổi Luật Điện lực. Nên các chuyên gia cho rằng, Luật sửa đổi cần đưa ra cách tính giá điện phù hợp, nhất là phải tính đúng, tính đủ các chi phí hợp lý theo nguyên tắc thị trường và phải minh bạch.

PGS.TS. Bùi Xuân Hồi nhận định, EVN là đơn vị bán lẻ điện lớn nhất hiện nay. Nếu giá điện thấp, đầu tiên EVN lỗ, mà EVN là doanh nghiệp nhà nước, nên lỗ tức là Nhà nước mất vốn. Nếu EVN có lợi nhuận thì Nhà nước có lợi nhuận, có cơ hội để EVN tái đầu tư mở rộng.

Ngoài ra, với tình hình tài chính của EVN như hiện nay, bản thân khả năng EVN tái đầu tư rất khó, cho nên khía cạnh phát triển nguồn điện, lưới điện bị ảnh hưởng, nguy cơ thiếu điện xảy ra. Đồng thời, nếu EVN mất khả năng thanh toán thì những doanh nghiệp khác tham gia vào bán điện cho EVN chắc chắn bị ảnh hưởng, tạo thành hiệu ứng domino, dẫn đến câu chuyện thu hút đầu tư ngành điện khó khăn.

Cùng với với vấn đề điều hành giá, theo ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, để giảm giá điện cần cải thiện thể chế, chính sách để giúp việc sản xuất điện tiết kiệm hơn, chẳng hạn như giảm thời gian và thủ tục đầu tư dự án điện, tham gia bán buôn, bán lẻ điện… từ đó thu hút nhiều nhà cung ứng điện với các loại hình khác nhau, thúc đẩy cạnh tranh, tạo cơ hội giảm giá bán điện.

Theo chương trình Phiên họp thứ 36 đang diễn ra, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về dự án Luật Điện lực (sửa đổi). Dự kiến Quốc hội sẽ xem xét, thông qua dự án Luật theo quy trình 1 kỳ họp tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV sẽ diễn ra vào tháng 10/2024.