TS. Nguyễn Văn Hội, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược, chính sách Công Thương (Bộ Công Thương)

Ông đánh giá như thế nào về việc các doanh nghiệp ngành nông sản phải đổi mới công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm?

Việc ứng dụng khoa học, đổi mới sáng tạo trong hoạt động chế biến, sản xuất nông sản là một xu hướng bắt buộc, không còn con đường nào khác trong tiến trình hội nhập. Bởi hiện nay, trong các cam kết quốc tế song phương và đa phương, nhất là trong bối cảnh các điều kiện về hàng rào kỹ thuật của các thị trường lớn như châu Âu, Mỹ… ngày càng đòi hỏi cao thì quan trọng nhất là doanh nghiệp phải kiểm soát được quy trình từ nguồn đầu vào đến sản xuất, lưu thông. Nên ứng dụng công nghệ, đặc biệt là những thành tựu khoa học công nghệ cũng như đổi mới sáng tạo là đòi hỏi bắt buộc. Hơn nữa, để mở rộng thị trường xuất khẩu, đa dạng hóa thị trường thì hướng đến những mục tiêu về phát triển bền vững là cần thiết.

Theo ông, việc ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới trong xuất khẩu sản phẩm nông sản của Việt Nam hiện nay có những thời cơ nào?

Thông qua việc từng bước thực hiện hiệu quả công tác hội nhập kinh tế quốc tế, đẩy mạnh tự do hóa và thuận lợi hóa thương mại và đầu tư, Việt Nam đã thu hút ngày càng nhiều công ty đa quốc gia hàng đầu thế giới vào đầu tư sản xuất kinh doanh tại Việt Nam, góp phần bổ sung nguồn lực về vốn, thúc đẩy chuyển giao công nghệ, tăng cường đổi mới trang thiết bị cho xuất khẩu nông sản của Việt Nam.

Hiện nay, việc xây dựng và triển khai thực hiện đồng bộ các chiến lược, quy hoạch, đề án, kế hoạch phát triển xuất nhập khẩu được phê duyệt thời gian qua đã góp phần không nhỏ trong ứng dụng công nghệ - đổi mới sáng tạo để tăng cường xuất khẩu nông sản. Việc xây dựng và hoạch định chính sách khuyến khích phát triển thị trường xuất khẩu đã phần nào phát huy tác dụng, đóng góp vào tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu mặt hàng, thị trường xuất khẩu nông sản theo hướng tích cực.

Vậy đâu là những thách thức, thưa ông?

Bên cạnh những thành tựu đạt được trong hội nhập, phải thừa nhận thực tế sự chủ động hội nhập chưa cao. Mức độ sẵn sàng cho hội nhập của các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản của Việt Nam còn khiêm tốn. Hơn nữa, việc thu hút đầu tư nước ngoài của Việt Nam mới chú trọng đến số lượng mà chưa quan tâm nhiều đến chất lượng hay hiệu quả kinh tế, xã hội, môi trường, chưa thu hút được công nghệ để thúc đẩy xuất khẩu nông sản Việt Nam.

Nước ta cũng còn thiếu chính sách khuyến khích, tăng cường hợp tác, liên kết giữa các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản và doanh nghiệp FDI để nâng cao sức mạnh tổng hợp về vốn, công nghệ, trình độ quản lý khi tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Mặt khác, các cơ chế, chính sách phát triển xuất khẩu nông sản của Việt Nam chưa khuyến khích phát triển xuất khẩu theo chiều sâu, chưa tập trung khuyến khích ứng dụng công nghệ - đổi mới sáng tạo để tăng cường năng lực xuất khẩu cho ngành nông sản Việt Nam. Hiện đa phần doanh nghiệp ở nước ta có quy mô nhỏ và vừa nên gặp nhiều khó khăn trong việc chuyển giao công nghệ.

Từ những vấn đề trên, theo ông, các doanh nghiệp và cơ quan chức năng cần giải pháp nào để tăng hiệu quả cho ứng dụng công nghệ?

Theo tôi, các doanh nghiệp cần nâng cao hàm lượng đổi mới sáng tạo bằng cách cơ cấu lại các mặt hàng nông sản gắn với thực hiện chuyển đổi số, đặc biệt các mặt hàng cần chế biến sâu, nhằm tạo sự bứt phá và động lực mới cho tăng trưởng xuất khẩu nông sản. Các doanh nghiệp phải đẩy mạnh nghiên cứu và ứng dụng dụng công nghệ, đổi mới sáng tạo quá trình quản trị sản xuất nhằm nâng cao năng suất, chất lượng, năng lực cạnh tranh của nông sản xuất khẩu, trong đó chú trọng đến các công nghệ của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0.

Nhưng bên cạnh đó, các doanh nghiệp cần mô hình, bài học để học hỏi lẫn nhau, trao đổi kinh nghiệm. Các cơ quan nhà nước không thể “cầm tay chỉ việc” nhưng phải có những mô hình cụ thể, hiệu quả để doanh nghiệp thực hiện, đáp ứng được những yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường trong nước và thế giới.

Ngoài ra, các cơ quan chức năng cần tăng cường công tác điều phối phát triển xuất khẩu nông sản theo vùng, lãnh thổ, nâng cao hiệu quả liên kết vùng góp phần hình thành các cụm liên kết, các chuỗi giá trị nhằm tận dụng lợi thế tại một số địa phương, vùng kinh tế. Cùng với đó, cần tiếp tục tháo gỡ các rào cản về hệ thống luật pháp và chính sách kinh tế, tài chính đối với hoạt động khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, khuyến khích các dự án, nghiên cứu về sản xuất và xuất khẩu các mặt hàng nông sản thân thiện với môi trường, có hàm lượng đổi mới sáng tạo cao.

Xin cảm ơn ông!