Điểm mặt chỉ tên những hạn chế

Phát biểu tại hội nghị về công tác quản lý hoạt động khai thác thủy sản tại cảng cá, ông Nguyễn Văn Trung, Trưởng phòng Quản lý tàu cá và cơ sở dịch vụ hậu cần nghề cá (Cục Thủy sản) cho biết, đến tháng 10/2023, cả nước có tổng số tàu cá với chiều dài từ 6m trở lên khoảng 83.427 tàu. Số tàu đã được đăng ký và cập nhật trên cơ sở dữ liệu VNFisbase là 72.217 chiếc, trong đó 29.341 chiếc có chiều dài từ 15m trở lên. Hiện còn khoảng 11.210 tàu chưa đăng ký, cập nhật trên VNFisbase, giảm 3.393 chiếc so với tháng 12/2022 do hư hỏng, không còn tồn tại trên thực tế tại địa phương. Bên cạnh đó, tổng số hạn ngạch đã xác định và công bố là 84.125 giấy phép.

“Dù số lượng tàu khai thác thủy sản đã giảm rõ rệt theo định hướng phát triển; cơ sở hạ tầng bước đầu được quan tâm đầu tư khi hàng loạt dự án đầu tư công trung hạn cho cảng cá, khu neo đậu được phê duyệt, khởi công năm 2023. Việc tổ chức kiểm tra, kiểm soát tàu cá ra vào cảng, cũng như sản lượng thủy sản qua cảng và thực thi pháp luật, xử phạt các hành vi khai thác IUU đã có tiến bộ, đi vào nề nếp… Tuy nhiên, hiện vẫn còn một số tồn tại như cơ sở hạ tầng chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển ngành; nguồn lực đầu tư còn hạn chế; quy mô, công suất các cảng cá, khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá chưa đáp ứng yêu cầu theo quy hoạch”, ông Nguyễn Văn Trung cho biết thêm.

Phân tích rõ hơn về những hạn chế của cảng cá trong thời gian vừa qua, ông Trần Đình Luân, Cục trưởng Cục Thủy sản cho biết, thời gian qua trong điều kiện còn nhiều hạn chế về nhân lực, cơ sở hạ tầng, các cơ quan quản lý cảng cá đã cố gắng để triển khai các quy định của pháp luật về quản lý hoạt động khai thác thủy sản tại cảng cá. Từ đó kiểm soát tàu cá ra vào cảng, sản lượng lên bến theo quy định. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều vấn đề tồn tại đã được chỉ ra qua các đợt kiểm tra, nhất là đợt kiểm tra của đoàn Thanh tra của Ủy ban châu Âu (EC) lần thứ 4 vừa qua.

Cụ thể, nguồn nhân lực của các tổ chức quản lý cảng cá hiện nay rất thiếu và chưa được đào tạo về chuyên môn; chưa có phần mềm cơ sở dữ liệu về các cảng cá, kết nối hệ thống cảng cá, chia sẻ thông tin giữa các cảng cá để phục vụ công tác chỉ đạo điều hành; tình trạng tàu cá mất kết nối thiết bị VMS dẫn đến không thể kiểm soát được đầy đủ hoạt động của đội tàu nên việc theo dõi, xác nhận, chứng nhận không đảm bảo đủ dữ liệu theo quy định.

Bên cạnh đó, việc tổ chức kiểm tra, kiểm soát tàu cá ra vào cảng, lao động trên tàu cá, kiểm soát sản lượng thủy sản qua cảng và thực thi pháp luật, xử phạt các hành vi khai thác IUU khi phát hiện tại cảng cá còn rất thấp so với các vụ việc vi phạm. Việc kiểm soát, giám sát sản lượng thủy sản lên bến (cập cảng) còn nhiều hạn chế (không kiểm soát được 100% sản lượng lên bến), nhiều cảng còn xuất hiện tình trạng kiểm soát, giám sát gián tiếp thông qua các đầu mối (nậu vựa) thu mua sản phẩm thủy sản.

“Thẻ vàng” IUU là lực cản lớn nhất đối với việc xuất khẩu hải sản Việt Nam vào EU 6 năm qua và trong thời gian tới. Ảnh: T.H

“Chìa khoá" gỡ “thẻ vàng” IUU

Để xuất khẩu sang các thị trường khó tính, chẳng hạn như châu Âu sẽ phải đáp ứng rất nhiều yêu cầu, trong đó, ngoài các vấn đề về IUU thì vấn đề an toàn thực phẩm đòi hỏi rất khắt khe. Bên cạnh đó, nhiệt độ bảo quản đối với thủy sản trên tàu cũng phải được chú trọng. Tuy nhiên, theo ông Lê Bá Anh, Phó Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), hầu như tất cả tàu cá của Việt Nam bảo quản sản phẩm bằng phương pháp ướp đá, điều này chỉ đảm bảo chất lượng con cá trong thời gian từ 10 - 15 ngày, trong khi trên thực tế các tàu vươn khơi khai thác thủy sản dài hơn 15 ngày rất nhiều.

Về công tác quản lý hoạt động khai thác thủy sản tại cảng cá, ông Trần Hòa Nam, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa cho biết thêm, trong đợt kiểm tra thực tế lần thứ 3 về IUU tại Việt Nam vào năm 2022, Đoàn Thanh tra của EC đã làm việc trực tiếp tại tỉnh Khánh Hòa để kiểm tra việc thực hiện nhiệm vụ chống khai thác IUU tại địa phương. Trong đó, hoạt động kiểm tra giám sát tàu cá và sản lượng thủy sản bốc dỡ tại cảng cá là một nội dung kiểm tra quan trọng của EC. Đoàn thanh tra đã đánh giá Khánh Hòa cơ bản thực hiện tốt nhiệm vụ chống khai thác IUU, đáp ứng đầy đủ các yêu cầu phục vụ cho công tác thanh tra của Đoàn. Tuy công tác kiểm soát tàu cá, sản lượng thủy sản bốc dỡ qua cảng tại các địa phương trên cả nước đã được cải thiện nhưng vẫn chưa đáp ứng được theo yêu cầu của EC. Đây cũng là tồn tại mà đoàn EC đã đưa ra tại đợt kiểm tra thực tế lần thứ 4 vừa qua.

“Việc nhìn nhận, đánh giá thực trạng công tác quản lý cảng cá, khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá và công tác kiểm soát tàu cá, sản lượng thủy sản bốc dỡ qua cảng sẽ giúp các cơ quan chức năng có phương hướng, giải pháp khắc phục những tồn tại hiện nay. Từ đó cải thiện công tác quản lý cảng cá, khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá và công tác quản lý hoạt động khai thác thủy sản tại cảng cá được tốt hơn, đáp ứng được yêu cầu EC đưa ra góp phần sớm gỡ cảnh báo ‘thẻ vàng’ đối với hoạt động khai thác hải sản của Việt Nam”, ông Trần Hòa Nam nhấn mạnh.