Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, xuất khẩu cà phê của Việt Nam năm 2022 đạt 1,78 triệu tấn, trị giá 4 tỷ USD, tăng 13,8% về lượng và tăng 32% về trị giá so với năm 2021. Trong đó, nhờ vào những cơ hội mà Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) mang đến, xuất khẩu cà phê sang thị trường EU chiếm tỷ trọng lớn nhất với gần 40% tổng lượng xuất khẩu trong năm 2022, đạt 1,49 tỷ USD, tăng khoảng 45% về trị giá so với năm 2021. Lũy kế 9 tháng đầu năm 2023, xuất khẩu cà phê của Việt Nam ước đạt 1,266 triệu tấn, trị giá 3,16 tỷ USD, giảm 7,3% về lượng nhưng tăng 1,9% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái.

Theo các chuyên gia, khi EVFTA được thực thi, thuế đối với cà phê rang xay, cà phê hòa tan và các sản phẩm khác của cà phê được giảm xuống đến 0%, tạo điều kiện nâng cao giá trị của cà phê Việt Nam, từ đó tạo điều kiện cho các doanh nghiệp trong nước cũng như doanh nghiệp nước ngoài tham gia đầu tư nhà máy chế biến để nâng giá trị gia tăng của cà phê.

Thời gian qua, nhiều doanh nghiệp cà phê Việt Nam đã “bắt tay” với nhà đầu tư nước ngoài, nhất là nhà đầu tư EU. Chẳng hạn, Công ty Cổ phần Tập đoàn Intimex đang có 13 nhà máy chế biến cà phê nhân ở những vùng nguyên liệu trọng điểm, nhưng Công ty còn sở hữu nhà máy chế biến cà phê hòa tan Intimex Bình Dương, được đầu tư xây dựng trên dây chuyên công nghệ tiên tiến của Tập đoàn GEA Niro (Đan Mạnh).

Đặc biệt, một số doanh nghiệp nước ngoài cũng đã rót vốn vào Việt Nam để xây dựng nhà máy chế biến cà phê xuất khẩu. Mới đây, 2 doanh nghiệp châu Âu là Louis Dreyfus Company (LDC) và Instanta Sp. z o.o. (Instanta) đã đưa vào hoạt động liên doanh ILD Coffee Việt Nam với nhà máy chế biến cà phê có công suất 5.600 tấn/năm tại Bình Dương…

Tuy nhiên, trong bối cảnh EU cấm nhập khẩu cà phê trồng trên đất có nguồn gốc từ phá rừng và gây suy thoái rừng từ cuối năm 2024, các doanh nghiệp tìm cơ hội từ các FTA cần phải xây dựng chiến lược dài hạn dựa trên các mô hình phát triển bền vững để nâng cao năng lực cạnh tranh, nâng giá trị sản phẩm.