Các ngân hàng thương mại đều đang cố gắng nỗ lực nâng chuẩn theo Basel II.

Quyết tâm cao

Từ tháng 2/2016, 10 ngân hàng thương mại, gồm: BIDV, VietinBank, Vietcombank, Techcombank, ACB, VPBank, MB, Maritime Bank, Sacombank và VIB được NHNN yêu cầu thực hiện thí điểm triển khai Basel II. Theo lộ trình áp dụng, sau 3 năm thực hiện (đến cuối năm 2018), 10 ngân hàng này sẽ phải đáp ứng tuân thủ các chuẩn mực vốn theo Basel II và NHNN sẽ triển khai rộng rãi cho toàn hệ thống.

Chính vì thế, ngay từ những ngày đầu năm 2017, Thống đốc NHNN đã ban hành Chỉ thị số 02/CT-NHNN về tăng cường bảo đảm an toàn hệ thống các tổ chức tín dụng (TCTD), tiếp tục đẩy mạnh cơ cấu lại hệ thống các TCTD và xử lý nợ xấu. Trong đó, Thống đốc NHNN yêu cầu tăng cường năng lực tài chính của các TCTD, áp dụng chuẩn mực vốn Basel II và các nguyên tắc quản trị rủi ro theo thông lệ, chuẩn mực quốc tế đi đôi với việc đẩy mạnh triển khai ứng dụng công nghệ thông tin, triển khai các biện pháp khuyến khích và bắt buộc (trong một số trường hợp cần thiết) tăng vốn điều lệ để cải thiện năng lực tài chính và mức độ an toàn.

Tại chương trình hành động của Chính phủ nhằm thực hiện theo các Nghị quyết số 05/NQ-TW của Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII và Nghị quyết số 24/2016/QH14 của Quốc hội về Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016-2020, Chính phủ đã yêu cầu NHNN tiếp tục lành mạnh hóa tình hình tài chính, nâng cao năng lực quản trị của các tổ chức tín dụng theo quy định của pháp luật và phù hợp với thông lệ quốc tế; đến năm 2020, các ngân hàng thương mại cơ bản có mức vốn tự có theo chuẩn mực của Basel II, trong đó ít nhất 12-15 ngân hàng thương mại áp dụng thành công Basel II (phương pháp tiêu chuẩn trở lên).

Để chuẩn bị cho những mục tiêu trên, cuối năm 2016, NHNN đã ban hành Thông tư 41/2016/TT-NHNN quy định tỷ lệ an toàn vốn đối với ngân hàng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài ở mức 8%. Như vậy, tỷ lệ này thấp hơn 1% so với hệ số CAR tối thiểu 9% quy định tại Thông tư số 13/2010/TT-NHNN đang được áp dụng hiện tại. Thông tư này có hiệu lực từ ngày 1/1/2020 nhưng các ngân hàng có khả năng thực hiện tỷ lệ an toàn vốn trước thời hạn có thể gửi văn bản đăng ký áp dụng trước. Động thái này được các chuyên gia đánh giá là tín hiệu mở đường cho việc áp dụng theo chuẩn Basel II (hệ số CAR theo Basel II là 8%).

Mặc dù vậy, theo GS.TS. Trần Thọ Đạt, Trường Đại học Kinh tế quốc dân, các quy định về mức độ đủ vốn CAR của các ngân hàng Việt Nam đã dần theo thông lệ quốc tế nhưng vẫn chưa áp dụng hết theo Basel II. Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu của các ngân hàng thương mại tính theo chuẩn mực kế toán Việt Nam cao hơn nhiều so với mức tối thiểu 9% hiện tại. Mặc dù các ngân hàng TMCP nhà nước có hệ số CAR trung bình thấp nhất, nhưng vẫn đạt trên 10%. Tuy vậy, CAR của hệ thống ngân hàng Việt Nam thấp hơn nhiều so với các quốc gia trong khu vực - trong điều kiện hầu hết đã áp dụng Basel II, đang bắt đầu áp dụng Basel III.

Áp lực lớn

Theo ghi nhận, các ngân hàng thí điểm áp dụng Basel II đã có nhiều bước chuyển biến đáng kể về vốn, giảm sát kỷ luật tài chính và công bố thông tin. Tuy nhiên, để đạt được theo chuẩn Basel II một cách rộng rãi, các chuyên gia vẫn đặt ra nhiều lo ngại bởi nếu CAR tăng thêm 1% tương đương với tăng vốn điều lệ thêm khoảng 8-10%.

Báo cáo của Công ty TNHH Chứng khoán Vietcombank (VCBS) cho biết, trong số 10 ngân hàng tham gia thí điểm, nhóm ngân hàng thương mại tư nhân có khả năng đáp ứng tốt hơn do đã có hệ số CAR cao đáng kể so với mức quy định, như ACB, VIB, Techcombank... Trong khi đó, nhóm ngân hàng TMCP nhà nước sẽ chịu áp lực tăng vốn lớn.

"Thành công hay thất bại của việc áp dụng tiêu chuẩn mới cũng phụ thuộc chủ yếu vào ba ngân hàng này. Trong đó, Vietcombank có nhiều dư địa hơn do có khả năng huy động vốn từ nhiều nguồn. Hai ngân hàng BIDV và VietinBank có hệ số CAR đã ở sát ngưỡng quy định (9%) nên chịu nhiều áp lực", báo cáo cho biết.

Tại thời điểm hiện tại, hầu hết ngân hàng vẫn đang áp dụng biện pháp ngắn hạn là tăng vốn bằng phát hành trái phiếu, trong năm 2016 có thể kể đến ACB, Vietcombank phát hành thành công 2.000 tỷ đồng trái phiếu, VietinBank với 2.900 tỷ đồng trái phiếu... Hành động này dù vậy vẫn chỉ mang tính chất giải quyết tình thế trong 1-2 năm nhằm bổ sung nguồn vốn, gián tiếp cải thiện hệ số CAR dưới áp lực theo tiêu chuẩn Basel II.

Cùng với biện pháp trên, nhiều ngân hàng đã đưa ra kế hoạch tăng vốn để nhanh chóng hoàn tất quá trình áp dụng theo Basel II. Thậm chí, các ngân hàng TMCP nhà nước đã không ít lần xin nới room cho nhà đầu tư nước ngoài để các ngân hàng được tăng thêm nguồn lực về tài chính...

Có thể thấy, cùng với nỗ lực của các cơ quan quản lý, các ngân hàng thương mại cũng đang nỗ lực để tự đưa mình tiến tới chuẩn mực quốc tế, góp phần vươn "cánh tay" ra thị trường các nước phát triển. Đây là điều tất yếu của quá trình hội nhập và cần được nhánh chóng tháo gỡ những vướng mắc còn cản trở việc tiến lên của hệ thống ngân hàng.