Xuất khẩu cá ngừ gián đoạn do xung đột Nga – Ukraine
	Xuất khẩu thuỷ sản “trong nguy có cơ” khi Nga bị loại khỏi SWIFT

Cá tra xuất khẩu sang Nga đang bị tạm dừng do ảnh hưởng của chiến sự

Năm 2021, Nga là một trong những thị trường tiềm năng và tỏa sáng trong bức tranh xuất khẩu (XK) cá tra của Việt Nam với giá trị đạt 32,5 triệu USD, tăng 72,5% so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, bắt đầu sang năm 2022, XK cá tra sang thị trường này lại đang gặp sự cố và ẩn chứa nhiều bất ổn, khiến các doanh nghiệp XK cá tra của Việt Nam đang phải tạm dừng các lô hàng XK.

Theo phân tích của bà Tạ Hà, chuyên gia thị trường cá tra của VASEP, đầu năm 2022, có 5 doanh nghiệp cá tra Việt Nam tham gia XK sang thị trường Nga. Tuy nhiên, trong tháng 1/2022, trị giá XK cá tra sang thị trường này chỉ đạt 2,18 triệu USD, giảm 29,8% so với cùng kỳ năm 2021.

Năm 2021, chính tác động và ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19, nhu cầu nhập khẩu cá tra phile đông lạnh của Nga từ Việt Nam tăng mạnh. Năm 2021, Việt Nam là một trong 3 thị trường cung cấp sản phẩm cá thịt trắng lớn nhất cho Nga (sau Argentina và Trung Quốc). Việt Nam là thị trường độc tôn cung cấp cá tra đông lạnh cho Nga. Từ trước tới nay, các doanh nghiệp cá tra Việt Nam vẫn coi Nga là thị trường nhiều tiềm năng và nhu cầu lớn.

Kể từ đầu năm nay, đặc biệt là sau khi Nga mở chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine, tình hình XK cá tra Việt Nam sang thị trường này đang tạm thời bị gián đoán và gặp rất nhiều khó khăn.

Theo phản ánh của một số doanh nghiệp lớn XK cá tra đi Nga, sau khi các nước phương Tây đưa ra một loạt các biện pháp trừng phạt tài chính nhắm vào các ngân hàng Nga, đồng Ruble đã giảm gần 30%, xuống mức thấp nhất từ trước tới nay so với đồng USD, với mốc gần 95 Ruble đổi 1 USD trong ngày 1/3. Do đồng Ruble mất giá mạnh nên nhiều nhà nhập khẩu không muốn trả tiền đơn hàng. Tình hình thanh toán qua các ngân hàng của các doanh nghiệp gần như tê liệt, một số nhà nhập khẩu có tài khoản ở các nước khác nhưng việc thanh toán không hề dễ dàng.

Hiện nay, các doanh nghiệp tạm ngưng ký các đơn hàng cá tra XK đi Nga cho dù nhiều nhà nhập khẩu vẫn mong muốn tiếp tục hợp tác mà không bị gián đoạn.

Hơn thế, hiện nay, giá cá tra nguyên liệu tại Đồng bằng sông Cửu Long đã tăng lên mức 32.000 đồng/kg do khan hiếm. Doanh nghiệp không thể mua được nguyên liệu do giá tăng mạnh. Nhiều thị trường lớn khác cũng đang có nhu cầu nhập khẩu cá tra lớn tuy nhiên các nhà máy không đủ nguyên liệu cho chế biến, chưa nói tới đủ cá thành phẩm XK đi Nga trong bối cảnh căng thẳng chiến sự như hiện nay.

Do các hãng tàu biển thông báo không nhận vận chuyển container hàng đi Nga vì rủi ro rất cao khi các lô hàng có thể bị giữ lại tại cảng Rotterdam trước khi tới được hai cảng biển lớn của Nga là Saint Petersburg và Vladivostok.

Chính vì thế, không chỉ mặt hàng cá tra, nhiều mặt hàng thủy sản XK của Việt Nam sang Nga và Ukraine đang bị gián đoạn. Nga và Ukraine đang là 2 trong số 20 thị trường nhập khẩu nhiều nhất cá ngừ của Việt Nam. Xung đột Nga – Ukraine đã khiến nhiều lô hàng XK cá ngừ của Việt Nam phải quay lại và tạm ngưng XK.

Theo các doanh nghiệp, cuộc xung đột giữa Nga – Ukraine nổ ra, một số đơn hàng đã XK đi phải quay trở lại, giao dịch xuất khẩu cá ngừ sang cả 2 nước nói trên đều phải tạm dừng do rủi ro về giao dịch ngân hàng. Chuỗi cung ứng cho sản xuất và xuất nhập khẩu bị đứt gẫy. Các doanh nghiệp đang phải theo dõi tình hình để xử lý hàng tồn hoặc tìm cách XK sang các thị trường khác.

Theo số liệu thống kê của Hải quan Việt Nam, tính đến hết năm 2021, Nga và Ukraine đang là 2 trong số 20 thị trường nhập khẩu nhiều nhất cá ngừ của Việt Nam tính theo trị giá. Cả hai nước này đang nhập khẩu nhiều cá ngừ đông lạnh của Việt Nam.

Theo phân tích của bà Nguyễn Hà, chuyên gia thị trường cá ngừ của VASEP, đối với thị trường Nga, thị trường nhập khẩu cá ngừ lớn thứ 13 của Việt Nam, trị giá xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam sang thị trường này trong 10 năm qua đã tăng từ 364 nghìn USD năm 2012 lên hơn 14 triệu USD năm 2021, tăng gấp hơn 39 lần.

Mặc dù trong 5 năm trở lại đây, trị giá xuất khẩu cá ngừ sang thị trường này không ổn định nhưng đang có xu hướng tăng và phục hồi tốt sau đại dịch. Trị giá xuất khẩu cá ngừ sang Nga năm 2021 chiếm 2% tổng giá trị xuất khẩu cá ngừ của cá nước, tăng 58% so với năm 2020, và cao hơn cả so với năm 2019, thời điểm trước khi bùng phát đại dịch Covid-19. Và riêng trong tháng 1/2022, xuất khẩu cá ngừ sang thị trường này tăng 427% so với cùng kỳ.

Tại thị trường Ukraine, thị trường nhập khẩu cá ngừ lớn thứ 19 của Việt Nam, trị giá xuất khẩu cá ngừ đã tăng gấp 58 lần trong 10 năm, từ mức 115 nghìn USD năm 2012 lên 6,8 triệu USD năm 2021. Và trong 5 năm trở lại đây, trị giá xuất khẩu cá ngừ tăng liên tục. Riêng năm 2021, trị giá xuất khẩu tăng 106% so với năm 2020, và tăng gấp 3 lần so với năm 2019, chiếm tỷ trọng 1% tổng trị giá xuất khẩu cá ngừ của cá nước.

Bên cạnh đó, Nga và Ukraine là nhà cung cấp dầu hướng dương quan trọng nhất cho thị trường toàn cầu, trong đó có cả Việt Nam. Do đó, nếu cuộc xung đột giữa Nga – Ukraine tiếp tục leo thang, điều này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến ngành sản xuất, chế biến cá ngừ, trong đó có các doanh nghiệp XK cá ngừ Việt Nam.