Kể từ khi Chính phủ Trung Quốc cấm nhập khẩu rác thải/phế liệu nhựa vào năm 2018, nhiều quốc gia Đông Nam Á phải đối mặt với những thách thức khác trong việc giám sát và quản lý việc nhập khẩu rác thải/phế liệu nhựa. Bên cạnh đó, với các quy định về nhựa được sửa đổi trong Công ước Basel có hiệu lực vào 1/1/2021, cơ quan Hải quan tại các quốc gia có nhập khẩu rác thải/phế liệu nhựa đã đối mặt với những thách thức mới trong hoạt động nghiệp vụ, đòi hỏi phải cập nhật quy trình thủ tục và áp dụng quản lý rủi ro đảm bảo tuân thủ các nghĩa vụ quốc tế mới về kiểm soát rác thải/phế liệu nhựa.

Mục tiêu cốt lõi của Dự án APPW là tăng cường năng lực của các cơ quan Hải quan trong khu vực Châu Á-Thái Bình Dương nhằm ngăn chặn hoạt động buôn bán bất hợp pháp rác thải/phế liệu nhựa và tăng cường các hoạt động quản lý rác thải/phế liệu bao gồm cả phế liệu nhựa một cách bền vững, tập trung vào tuân thủ các quy định được sửa đổi trong Công ước Basel liên quan đến rác thải/phế liệu nhựa và ngăn chặn các lô hàng bất hợp pháp.

Trong giai đoạn I, Dự án đã hợp tác với các cơ quan Hải quan Indonesia, Philippines, Sri Lanka và Việt Nam. Đến giai đoạn II, phạm vi của dự án được mở rộng hơn với sự tham gia của Hải quan Campuchia, Lào, Malaysia và Thái Lan, đồng thời có sự hưởng ứng của Hải quan Australia với vai trò là quan sát viên. Các cơ quan Hải quan tham gia dự án được lựa chọn dựa trên một phân tích số lượng buôn bán rác thải/phế liệu nhựa sau lệnh cấm nhập khẩu của Trung Quốc.

Để đảm bảo phối hợp hiệu quả trong xây dựng năng lực, Dự án APPW đã được triển khai với sự tham gia của một số tổ chức quốc tế khác, bao gồm Ban Thư ký Công ước Basel, Chương trình Kiểm soát Công ten nơ WCO-UNODC và Dự án không chất thải của cơ quan Phòng chống Ma túy và Tội phạm của Liên Hợp Quốc (UNODC).

Các mục tiêu chính của Dự án bao gồm:

- Xây dựng năng lực: Tăng cường khả năng thực thi của các cơ quan Hải quan trong khu vực để thực hiện hiệu quả các quy định về Hải quan và các quy định khác về môi trường liên quan đến xuất nhập khẩu rác thải/phế liệu nhựa.

- Hài hòa hóa các phương pháp tiếp cận: Hỗ trợ hài hòa hóa các thủ tục hải quan liên quan đến xuất nhập khẩu rác thải/phế liệu nhựa khu vực để tạo thuận lợi cho thương mại hợp pháp và ngăn chặn các hành vi bất hợp pháp.

- Trao đổi thông tin: Tăng cường trao đổi thông tin và hợp tác giữa các cơ quan Hải quan trong khu vực và với các quốc gia khác để tạo thuận lợi cho việc phát hiện và ngăn chặn nạn buôn bán bất hợp pháp rác thải/phế liệu nhựa.

Tiến sĩ Kunio Mikuriya, Tổng thư ký WCO, cho biết: “Hành vi vận chuyển rác thải/phế liệu nhựa xuyên biên giới bất hợp pháp ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của cộng đồng, đồng thời đe dọa các đại dương và động vật hoang dã. Để tạo ra sự thay đổi thực sự hiệu quả rất cần sự nỗ lực hợp tác của tất cả các bên liên quan trong chuỗi cung ứng, các nhà hoạch định chính sách và các cơ quan thực thi pháp luật. Dự án Rác thải/phế liệu nhựa Châu Á-Thái Bình Dương của WCO đã chứng minh vai trò quan trọng của cơ quan Hải quan và cơ quan bảo vệ môi trường ở cấp quốc gia và khu vực và ghi nhận những đóng góp của cơ quan Hải quan vào sự thay đổi này. Dự án cũng đã nêu bật những thách thức và cơ hội liên quan đến thủ tục quản lý biên giới và đưa ra một chuẩn mực để đảm bảo quản lý rủi ro hiệu quả cho cộng đồng Hải quan toàn cầu.”

Ông Masahiro Mikami, Đại sứ Nhật Bản tại Vương quốc Bỉ và NATO đã hoan nghênh sự những thành quả đạt được của dự án và đánh giá cao sự đóng góp của dự án trong việc hiện thực hóa “Tầm nhìn Đại dương xanh Osaka” với mục tiêu giảm rác thải/phế liệu nhựa trên biển xuống mức 0% vào năm 2050. Và các nhà lãnh đạo G7 đã nâng cao hơn nữa cam kết đạt được mục tiêu này vào năm 2040 tại Hội nghị thượng đỉnh G7 ở Hiroshima năm 2023. Bên cạnh đó ông cũng nhấn mạnh vai trò quan trọng của Hải quan trong lĩnh vực này và kêu gọi sự nỗ lực không ngừng của cộng đồng Hải quan để thực thi những đề xuất của dự án.

Kết quả và Khuyến nghị từ Dự án

Kế hoạch hành động khu vực

Các bên tham gia dự án đã phê chuẩn các khuyến nghị cho khu vực Châu Á Thái Bình Dương, được đưa vào trong Kế hoạch hành động khu vực (RAP). Kế hoạch này đã được trình bày tại Hội nghị Tổng cục trưởng Hải quan khu vực châu Á Thái Bình Dương (WCO A/P RHCA) lần thứ 24 của WCO diễn ra vào ngày 31/5 /2023, tại Perth, Úc. Hội nghị đánh giá cao những kết quả đã đạt được của Dự án và đồng thuận việc thực hiện Kế hoạch RAP vào chương trình nghị sự thường trực trong Hội nghị Tổng cục trưởng Hải quan khu vực châu Á Thái Bình Dương trong tương lai. Trong quá trình tham vấn khu vực tại các phiên họp của Hội đồng WCO vào 22/6/2023, khu vực AP đã thông qua Kế hoạch RAP.

Các hoạt động được nêu trong RAP xoay quanh năm mục tiêu chính:

1. Công nhận vai trò và trách nhiệm của cơ quan Hải quan trong buôn bán rác thải/phế liệu nhựa;

2. Xây dựng cách ứng phó chung và thống nhất đối với việc buôn bán bất hợp pháp rác thải/phế liệu nhựa;

3. Tạo thuận lợi cho thương mại hợp pháp rác thải/phế liệu nhựa và chất thải nhựa;

4. Tăng cường hợp tác và trao đổi thông tin giữa Hải quan với Hải quan và Hải quan với các Cơ quan Chính phủ khác;

5. Nâng cao nhận thức và xây dựng năng lực liên quan đến buôn bán rác thải/phế liệu nhựa.

Hợp tác khu vực châu Á - Thái Bình Dương về rác thải/phế liệu nhựa

Với cam kết của khu vực A/P trong việc đưa RAP vào làm nội dung thường trực cho các cuộc họp WCO A/P RHCA trong tương lai, các cơ quan Hải quan của khu vực A/P sẽ có cơ hội theo dõi các khuyến nghị và giải quyết của RAP những rủi ro và cơ hội liên quan đến buôn bán chất thải nhựa.

Sử dụng Công cụ APPW

Dự án APPW đã phát triển một bộ công cụ quý giá có thể được khai thác để đáp ứng nhu cầu đào tạo và xây dựng năng lực liên quan đến Công ước Basel, đặc biệt là liên quan đến việc vận chuyển rác thải/phế liệu nhựa xuyên biên giới. Trong đó bao gồm Công cụ tự đánh giá được thiết kế để đảm bảo tuân thủ Công ước Basel, cập nhật Hướng dẫn môi trường dành cho công chức Hải quan khu vực biên giới và Khung đào tạo cho cơ quan Hải quan về rác thải/phế liệu nhựa, cũng như một chương mới về rác thải/phế liệu nhựa trong Hợp tác quản lý biên giới của WCO (CBM), liên quan đến Công ước Basel.

Đưa ra một chuẩn mực chung cho các khu vực khác của WCO

Các kết quả của Dự án APPW có thể đóng vai trò là chuẩn mực cho các khu vực khác của WCO, liên quan đến việc áp dụng các công cụ của Dự án APPW và các cuộc thảo luận khu vực dẫn đến sự phát triển của RAP.