Covid-19 sẽ quyết định cuộc cạnh tranh nước lớn

Đại dịch lớn gần nhất là dịch cúm Tây Ban Nha- một trong những dịch bệnh gây chết người nhiều nhất trong lịch sử xảy ra vào đầu thế kỷ XX. Đại dịch này có 3 đợt chính, kéo dài từ năm 1918 - 1920. Khởi nguồn từ Bắc Mỹ, đại dịch này đã lây lan cho 500 triệu người, chiếm khoảng 1/4 dân số thế giới vào thời điểm đó, và giết hại khoảng 100 triệu người. Một đại dịch khác có mức độ tàn phá khủng khiếp hơn đó là dịch hạch, hay thường được biết đến với tên gọi Black Death (Tử thần hắc ám/Cái chết đen). Black Death xảy ra ở châu Âu vào giữa thế kỷ XIV. Đại dịch này đã làm khoảng 200 triệu người ở Đông Á, Trung Á, Trung Đông, châu Âu và phần còn lại của lục địa Á-Âu tử vong, trong khi dân số thế giới lúc đó chỉ là 500 triệu người.

Covid-19 nhắc nhở chúng ta về câu chuyện Tháp Babel: “Toàn bộ thế giới có cùng ngôn ngữ… Chúa đã giáng thế để ngắm nhìn thành phố và tháp này…”. Thuật ngữ “có cùng ngôn ngữ” ám chỉ toàn cầu hóa trong thế kỷ XXI. Sau sự sụp đổ của Liên Xô, người ta cho rằng lịch sử đã chấm dứt và Trái đất phẳng. Nhưng lịch sử chưa kết thúc và Trái đất vẫn tròn. Các nền kinh tế có thể bị toàn cầu hóa chứ không phải các trái tim và khối óc. Dù Covid-19 sẽ không đánh dấu chấm hết cho quá trình toàn cầu hóa về kinh tế nhưng đại dịch này đang làm chậm quá trình toàn cầu hóa về chính trị và khiến quá trình toàn cầu hóa về mặt văn hóa-xã hội hầu như không thể xảy ra, chí ít trong thời gian tới.

Tất cả những điều đó có ý nghĩa như thế nào với thế giới trong năm 2020? Tác động chính trị-xã hội của Covid-19 có thể sẽ rất có hại. Các nhà lãnh đạo chính trị hiện nay có thể sẽ phải từ chức, đơn thuần chỉ vì sự phân nhánh của đại dịch mới này đang quá mạnh đến nỗi nhiều nhà lãnh đạo, trong đó có Tổng thống Mỹ Donald Trump có thể mất đi tính hợp pháp của mình.

Trong lúc dịch Covid-19 tiếp tục lan rộng tại Mỹ, giới phân tích đang tập trung vào các tác động y tế và kinh tế của nó, nhưng đại dịch này đang định hình diễn biến địa chính trị quan trọng nhất của thế kỷ 21: Sự cạnh tranh nước lớn của Mỹ với Trung Quốc. Cách Washington và Bắc Kinh xử lý các tác động của virus trong các tuần sắp tới có thể xác định đâu là nước lãnh đạo hệ thống quốc tế trong các thập kỷ tới. Sau tất cả, các đại dịch toàn cầu đã góp phần dẫn đến sự trỗi dậy và sụp đổ của các cường quốc trong quá khứ.

Như triết gia Marcus Tullius Cicero từng nói, tiền bạc là sức mạnh của quyền lực. Trung Quốc đang ghi nhận số liệu kinh tế tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ qua và thị trường chứng khoán Mỹ rơi tự do trong lúc các chuyên gia kinh tế dự đoán cuộc suy thoái có thể xảy ra. Cả 2 cường quốc sẽ bị suy yếu về kinh tế, nhưng không giống nhau. Khả năng chống chịu "cơn bão" này sẽ xác định khi nào và thậm chí liệu rằng Trung Quốc có thể vượt qua Mỹ để trở thành cường quốc kinh tế lớn nhất thế giới hay không. Các nhà quan sát đang chờ xem liệu nước Mỹ dân chủ có thể xử lý cuộc khủng hoảng này hay không. Bởi trong các xã hội tự do, chính quyền địa phương và các yếu tố tư nhân, như các trường đại học và liên đoàn thể thao chuyên nghiệp, thường tiến hành hành động quyết liệt hơn chính phủ quốc gia. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng việc chính quyền liên bang tiến hành hành động quyết liệt hơn cần thiết. Thành công của Mỹ trong cách ứng phó với dịch bệnh sẽ ảnh hưởng đến vị thế và quyền lực mềm của Mỹ, cũng như khả năng của họ trong việc lôi kéo các đồng minh đang dao động vào quỹ đạo của Mỹ và thoát khỏi ảnh hưởng của Trung Quốc.