Thống kê sơ bộ hiện nay có khoảng 70.000m3 (1.000 container và 3.900m3) gỗ tròn và gỗ xẻ của hơn 30 DN NK từ Cameroon đang bị lưu tại cảng Hải Phòng và hơn 50 container bị lưu giữ tại TP. HCM do Giấy chứng nhận kiểm dịch thực vật của nước XK không hợp lệ hoặc có dấu hiệu giả mạo (giả mạo chữ ký, con dấu, có dấu hiệu bị tẩy xóa...).

Với các vi phạm như trên, các lô gỗ NK từ Cameroon được xem là không có Giấy chứng nhận kiểm dịch thực vật của nước XK. Các DN sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính và áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả là buộc đưa ra khỏi lãnh thổ Việt Nam các lô gỗ NK. Theo giải trình của các DN, các lô gỗ nói trên đều được mua từ các đối tác Cameroon và hồ sơ giấy tờ đều do đối tác XK cung cấp. DN NK không có chuyên môn và nghiệp vụ nên không thể phát hiện được Giấy chứng nhận kiểm dịch thực vật không hợp lệ hoặc có dấu hiệu giả mạo và khẳng định không thể tái xuất các lô gỗ này.

Trước tình trạng trên, Bộ NN&PTNT đề xuất Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình lập biên bản xử phạt vi phạm hành chính đối với các DN vi phạm; cho phép tiến hành kiểm dịch thực vật chặt chẽ các lô gỗ không có Giấy chứng nhận kiểm dịch thực vật hợp lệ và hiện đang lưu giữ ở cảng, nếu đáp ứng các yêu cầu kiểm dịch thực vật Việt Nam thì cấp Giấy chứng nhận kiểm dịch thực vật NK để làm thủ tục thông quan. Trường hợp lô gỗ bị phát hiện nhiễm đối tượng kiểm dịch thực vật của Việt Nam sẽ bị xử lý theo quy định. Bộ NN&PTNT cũng nêu rõ: Tất cả các lô gỗ từ Cameroon về Việt Nam sau ngày 1/12 tới không có Giấy chứng nhận kiểm dịch thực vật hợp lệ của nước XK thì sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính và bị buộc đưa ra khỏi lãnh thổ Việt Nam theo quy định pháp luật.

Ở vụ việc này, rõ ràng phần lỗi, trách nhiệm thuộc về DN. Sòng phẳng mà nói, khi đã làm sai do thiếu chuyên môn, kỹ năng, DN buộc phải chấp nhận trả giá. Hướng đề xuất xử lý của Bộ NN&PTNT có thể coi là khá mềm mỏng, tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho DN. Dù Bộ NN&PTNT có đưa ra mốc thời điểm 1/12, nếu DN còn vi phạm sẽ buộc tái xuất hàng, song sự mềm mỏng, có phần nhân nhượng, nuông chiều theo cái sai của DN như trên cũng vẫn có thể tạo thành tiền lệ không tốt.

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng, "thương trường như chiến trường" hiện nay, để có thể gia tăng sức cạnh tranh, rõ ràng DN rất cần bồi đắp, trang bị những kiến thức, kỹ năng cần thiết cho mình, ít nhất để không rơi vào tình trạng bị lừa đảo công khai (như lời trần tình của DN) mà không hề hay biết. Từ góc độ cơ quan quản lý nhà nước, bên cạnh sự đồng hành tháo gỡ khó khăn khi "việc đã rồi", có lẽ tăng cường phối hợp hơn nữa với các hiệp hội, ngành hàng trong đào tạo, hướng dẫn, cung cấp các thông tin cần thiết cho DN là việc quan trọng không thể lơ là.