Sàn giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ được vận hành chính thức vào ngày 19/7/2023. Ảnh: ST

Dấu hiệu hồi phục nhưng tập trung ở một số nhóm cụ thể

Nhận định về thị trường TPDN trong 6 tháng đầu năm 2023, Công ty CP Chứng khoán SSI cho biết, sự ra đời của Nghị định 08/2023/NĐ-CP đã đưa ra được một hành lang pháp lý phù hợp cho việc giãn/hoãn thanh toán nợ gốc/lãi trái phiếu và điều này đã giúp hoạt động phát hành trên thị trường sơ cấp phần nào tích cực hơn.

Khối lượng phát hành mới có dấu hiệu phục hồi từ quý 2 sau khi Nghị định 08 có hiệu lực. Phân theo lĩnh vực, bất động sản dẫn đầu và chiếm 57% tổng lượng phát hành, ngân hàng đứng thứ hai với 31%. Doanh nghiệp có xu hướng tập trung vào việc đàm phán giãn, hoãn nợ với các trái chủ hơn là tăng tốc mua lại như đã thấy vào cuối năm 2022.

Tổng lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành tiếp tục chậm trong quý 1 năm 2023 nhưng các dấu hiệu phục hồi đã bắt đầu xuất hiện trong quý 2. Quy mô TPDN phát hành riêng lẻ trong 6 tháng đầu năm 2023 là 57,3 nghìn tỷ đồng, giảm 67,8% so với cùng kỳ trong khi phát hành ra công chúng chỉ đạt 5,5 nghìn tỷ đồng, giảm 37,9% so với cùng kỳ.

Điều đáng chú ý là trái phiếu của các DN bất động sản chiếm tỷ trọng cao nhất (57%) trên thị trường sơ cấp nhưng chỉ tập trung vào một số tổ chức phát hành. Các ngân hàng đẩy mạnh phát hành từ quý 2 và chiếm 31% tổng lượng phát hành do đã giải quyết được các vướng mắc về báo cáo kiểm toán giải ngân nguồn vốn trái phiếu.

Theo SSI, sau sự cố Vạn Thịnh Phát cuối năm 2022, hoạt động mua lại trái phiếu của các DN bất động sản diễn ra khá mạnh mẽ, nhưng đã chậm lại kể từ khi Nghị định 08 được ban hành.

Cụ thể, hoạt động mua lại trái phiếu của DN bất động sản đã giảm xuống còn 24,7 nghìn tỷ đồng trong quý 2 năm 2023 từ mức cao nhất là 34,8 nghìn tỷ đồng trong quý 4 năm 2022.

“Chúng tôi cũng nhận thấy ngân hàng tăng tốc mua lại trái phiếu trong quý 2, chủ yếu liên quan đến cơ cấu kỳ hạn nhằm phục vụ mục đích cho việc tăng vốn cấp 2".

Sàn giao dịch TPDN thứ cấp sẽ giúp nhu cầu TPDN có thể phục hồi

Thông tin đáng chú ý nhất trên thị trường TPDN trong thời gian qua là việc đưa vào vận hành sàn giao dịch TPDN phát hành riêng lẻ thứ cấp từ ngày 19/7/2023. Nhìn chung, đây là một khởi đầu tốt, nhưng chỉ khi giữ được quy mô thanh khoản tốt với nhiều mã trái phiếu được giao dịch thì mới có thể duy trì được lợi ích vốn có của một sàn giao dịch thứ cấp đối với thị trường nói chung.

Theo ước tính của SSI, sẽ có tổng cộng 733 nghìn tỷ đồng trái phiếu hoặc 455 tổ chức phát hành phải đăng ký ở HNX trong vòng ba tháng kể từ ngày 19/7/2023. Đến nay, mới chỉ có 19 mã phát hành từ Tracodi, Vietcombank và Vinfast đã được đăng ký với tổng giá trị là 9 nghìn tỷ đồng.

Lợi ích của sàn giao dịch thứ cấp trước hết là sự minh bạch cho thị trường. Trước đây, mặc dù các tổ chức phát hành có nghĩa vụ báo cáo thông tin các đợt phát hành cho HNX nhưng việc tiếp cận đến các thông tin về đợt phát hành như mục đích phát hành, tài sản đảm bảo, lãi suất phát hành hay tổ chức tham gia lưu ký hay thông tin về dư nợ TPDN còn lại hoặc tình hình tài chính của tổ chức phát hành là khá khó khăn. Bên cạnh đó, các giao dịch thứ cấp và việc quan sát được dòng tiền trên thị trường thứ cấp là điều gần như không thể do thiếu thị trường công khai. Do đó, sàn giao dịch này có thể giúp các nhà đầu tư tiếp cận dễ dàng và chính thức hơn để nghiên cứu và theo dõi đường cong lợi suất/biến động giá, đặc biệt là với các tổ chức phát hành chưa niêm yết.

Bên cạnh đó, trong một thị trường hiệu quả, các giao dịch của người mua và người bán trên thị trường thứ cấp sẽ quyết định xu hướng của lợi suất TPDN và đó sẽ là những chỉ báo mang tính định hướng để xác định các rủi ro về sức khỏe tài chính của nhà phát hành hay các biến động vĩ mô trên thị trường.

“Với tất cả những lợi ích trên, chúng tôi đánh giá việc xuất hiện của sàn giao dịch TPDN thứ cấp sẽ giúp nhu cầu TPDN có thể phục hồi, trước hết là từ các nhà đầu tư tổ chức với nguồn vốn dồi dào và nhu cầu đa dạng hóa danh mục đầu tư. Đối với các nhà đầu tư cá nhân, có lẽ còn nhiều việc phải làm để khôi phục lại niềm tin và tâm lý đầu tư” - SSI nhận định.