Gian trưng bày sản phẩm của Liên minh HTX Việt Nam. Ảnh: H.Dịu

Sự kiện có sự tham dự của 500 đại biểu đại diện Lãnh đạo các Bộ, Ban, ngành trung ương, các tổ chức chính trị xã hội… cùng Liên minh HTX 63 tỉnh, thành phố, các chuyên gia, các nhà khoa học trong nước và quốc tế.

Vai trò quan trọng nhưng vẫn khó về vốn, đất đai…

Theo thông tin từ Diễn đàn, đến tháng 9/2019, cả nước có 23.905 HTX, tăng 6,5% so với năm 2018, trong đó 22.649 HTX đang hoạt động, 1.256 ngừng hoạt động. Trong 9 tháng, cả nước thành lập mới 2 Liên hiệp HTX, nâng tổng số Liên hiệp HTX toàn quốc đạt 76, chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, thương mại, vận tải. Tổng vốn điều lệ của các HTX là 32 nghìn tỷ đồng, tổng tài sản 171 nghìn tỷ đồng… Hơn nữa, cũng đến tháng 9/2019, cả nước có khoảng 1.500 HTX sản xuất, kinh doanh gắn với chuỗi giá trị thị trường trong nước và nước ngoài, áp dụng công nghệ cao, tiêu chuẩn vệ sinh an toàn sản phẩm, ký kết hoạt động tiêu thụ sản phẩm dài hạn với doanh nghiệp.

Phát biểu tại Diễn đàn, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, HTX đã đóng vai trò quan trọng đối với kinh tế hộ và cá thể thành viên thông qua việc làm nhất là HTX nông nghiệp như: giảm chi phí đầu vào, nâng cao chất lượng, thu nhập ổn định cho các thành viên, xoá đói giảm nghèo, an sinh xã hội tại địa phương... Tuy nhiều, nhiều HTX vẫn phát triển chưa tương xứng với tiềm năng, còn nhiều hạn chế như tốc độ phát triển còn chậm, một số HTX chưa tuân thủ nghiêm pháp luật. Hiệu quả thấp, vai trò của HTX chưa được phát huy...

Nhưng bên cạnh nguyên nhân chủ quan nêu trên, nhiều nguyên nhân khách quan đã được đại diện các HTX nêu lên tại Diễn đàn, trong đó khó khăn lớn nhất tập trung chủ yếu ở vốn và đất đai.

Theo bà Lưu Thị Chỉ, Liên minh HTX tỉnh Thái Bình, dù chính sách đã quan tâm nhưng việc thể chế hoá, ở các bộ ngành và các tỉnh, thành phố đâu đó vẫn còn chậm. Ví dụ như ở tỉnh Thái Bình, dù đã có quan tâm nhưng HTX chỉ có 10% có sổ đỏ, tức có trên 430 HTX nhưng chỉ 42 cơ sở được cấp quyền sử dụng đất lâu dài, có sổ đỏ. Về cơ sở vật chất, hàng năm có trích ra trên 100 tỷ đồng mua sắm trang thiết bị, cơ sở đầu tư cơ sở hạ tầng nhưng đây là con số quá nhỏ, chưa thể tạo điều kiện cần và đủ cho HTX.

Tương tự, Nguyễn Phi Đức, Chủ tịch HĐQT HTX Dương Liễu (Hà Nội) cho hay, hiện chưa có nhiều HTX được giao đất, nhiều HTX nông nghiệp chuyển đổi đã có đất nhưng chưa được giao đất và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Nên vị này đề nghị Chính phủ giao các địa phương chủ động cân đối quỹ đất để cho giao các HTX thuê, tập trung tháo gỡ khó khăn bằng những cơ chế đặc thù giúp các HTX hoàn thành thủ tục được giao đất, thuê đất và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Chính phủ nên quy định giảm 50% tiền thuê đất hàng năm cho tất cả các HTX nông nghiệp bất kể là dự án thuê đất mới đã được giao thời điểm nào thay vì những dự án mới và quy định chỉ được giảm đến năm 2020 như hiện nay.

Về nguồn vốn, ông Hà Quang Huy, Giám đốc HTX thương mại thuỷ sản Xuyên Việt (Hải Dương) chia sẻ, 9 năm qua HTX chưa tiếp cận được nguồn vốn vay nào. Vì cơ sở vật chất, tài sản cố định để đi vay không có, nên phần lớn mọi nguồn lực phát triển là tự thân.

Hợp tác với doanh nghiệp

Tại diễn đàn, ghi nhận những ý kiến về khó khăn, vướng mắc của các HTX, đại diện các bộ, ngành đều cho biết sẽ phối hợp với Liên minh HTX Việt Nam để xây dựng các chính sách phù hợp hơn, xây dựng các chương trình về nghiên cứu thị trường, marketing, nâng cấp thông tin về thương mại trên thị trường trong nước và quốc tế cho các HTX.

Liên quan đến vấn đề cơ chế chính sách cho việc phát triển kinh tế tập thể, HTX, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, Nhà nước hiện có nhiều chính sách hỗ trợ và ưu đãi đối với HTX, Liên hiệp HTX. Tuy nhiên, công tác triển khai còn rất nhiều hạn chế. Có chính sách hầu như chưa thực hiện được như chính sách hỗ trợ về kết cấu hạ tầng. Một số chính sách có thực hiện nhưng hiệu quả chưa cao như chính sách ưu đãi tín dụng, chính sách hỗ trợ chế biến sản phẩm…

Chính vì vậy, vị này đề nghị, thời gian tới, các HTX cần tăng cường giao thương hợp tác với nhau cũng như với các doanh nghiệp, đẩy mạnh hợp tác, kết nối thị trường, công nghệ… góp phần thúc đẩy phát triển mạnh mẽ các HTX, liên hiệp HTX trên tất cả các ngành, lĩnh vực của nền kinh tế.

Theo ông Trần Lâm Hồng, Phó Tổng giám đốc Liên hiệp HTX Saigon Co.op, HTX cần tăng cường hợp tác liên kết giữa vùng sản xuất nguyên liệu, kết nối các địa phương để phát triển mạng lưới bán lẻ, tham gia chuỗi sản xuất sản phẩm hữu cơ, xây dựng niềm tin và đảm bảo sức khoẻ của người tiêu dùng, tăng cường cho xuất khẩu ra nước ngoài.

Từ những ý kiến của các HTX và chuyên gia, tại Diễn đàn, Phó Thủ tướng Chính phủ Vương Đình Huệ - Trưởng ban chỉ đạo đổi mới, phát triển kinh tế tập thể, HTX cho rằng, kinh tế nhà nước và kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân.

Vì thế, với những kết quả này, mục tiêu thoát khỏi tình trạng yếu kém kéo dài đã đạt được, nhưng mục tiêu tỷ trọng của khu vực kinh tế tập thể trong GDP chưa đạt hiệu quả. Nếu như năm 2003, tỷ trọng của khu vực kinh tế tập thể trong GDP là 7,49%, hiện nay chỉ còn 4% GDP. Nguyên nhân do tỷ trọng ở các khu vực khác như công nghiệp chế biến chế tạo, các ứng dụng dịch vụ tăng.

Do đó, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ cho rằng cần có giải pháp tăng cường thống nhất nhận thức trong phát triển kinh tế tập thể, bởi sự quan tâm của các bộ ngành chưa nhiều, quan tâm chưa đồng đều. Luật HTX 2012 đã mở ra hướng rất rõ, cho phép thành lập doanh nghiệp trong HTX. Nhận thức thế nào là HTX là doanh nghiệp cũng chưa đầy đủ, nhận thức HTX kiểu mới, kiểu cũ chưa biết.

Bên cạnh đó, chính sách cần phải đi vào thực tế, nên chính sách cần tiệm cận theo nguyên tắc thị trường, tránh Nhà nước buông lỏng nhưng cũng tránh xu hướng chờ đợi Nhà nước mà không có chủ động, tự lực vươn lên, không đúng định hướng thì trường thì không thể thành công. Phải có tính chất thị trường, tách bạch thế nào là chính sách thương mại, chính sách tài khoá.

Đặc biệt, Phó Thủ tướng nhấn mạnh đến việc phải làm thế nào để tháo gỡ những khó khăn về đất đai, nguồn vốn, ưu đãi thuế… “Tới đây cần phải có đầu mối chuyên trách, chịu trách nhiệm về vấn đề này, trong đó Bộ Kế hoạch và Đầu tư là cơ quan nhà nước thực hiện. Gắn với đó địa phương phải củng cố tăng cường quản lý nhà nước.”, Phó Thủ tướng yêu cầu.