Công chức Chi cục Hải quan KCN Trảng Bàng (Cục Hải quan Tây Ninh) kiểm tra thực tế hàng hóa XNK. Ảnh: Hồng Bích

Thực tế, những vướng mắc như chính sách quản lý mặt hàng không rõ ràng, còn chồng chéo trong kiểm tra chuyên ngành là vấn đề tồn tại khá lâu. Khi Quyết định 38/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án Cải cách mô hình kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu, ban hành đầu năm 2021 được kỳ vọng sẽ là bước đột phá, tháo gỡ những bất cập còn tồn tại. Để cụ thể hóa những nội dung cải cách Bộ Tài chính được giao chủ trì xây dựng Nghị định quy định về cơ chế quản lý, phương thức, trình tự, thủ tục kiểm tra chất lượng và kiểm tra an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu. Dự thảo Nghị định được đánh giá là một văn bản khó, dù chỉ đưa ra các quy trình thủ tục nhưng tác động rất nhiều đến quá trình cải cách của nhiều bộ ngành, đơn vị liên quan.

Trong hơn 2 năm xây dựng dự thảo Nghị định, ban soạn thảo đã tổ chức lấy ý kiến, tổ chức họp, hội thảo với các bộ, cơ quan, doanh nghiệp để tiếp thu ý kiến, chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Nghị định. Bộ Tài chính (Tổng cục Hải quan) liên tục làm việc với một số bộ, còn ý kiến khác nhau để đi đến phương án thống nhất.

Với tầm quan trọng của dự thảo Nghị định, mới đây nhất, ngày 19/10, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang chủ trì cuộc họp về dự thảo Nghị định quy định cơ chế quản lý, phương thức, trình tự, thủ tục kiểm tra nhà nước về chất lượng và kiểm tra nhà nước về an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu, với sự tham dự của lãnh đạo các Bộ, cơ quan: Tài chính, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Công an, Khoa học và Công nghệ, Y tế và đại diện các Bộ, cơ quan: Văn phòng Chính phủ, Quốc phòng, Công Thương, Giao thông vận tải, Tư pháp.

Trong thông báo 431/TB-VPCP ngày 24/10 của Văn phòng Chính phủ kết luận của Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang về dự thảo Nghị định, Phó Thủ tướng chỉ đạo: thống nhất về sự cần thiết ban hành Nghị định và khung dự thảo Nghị định nhằm cải cách, nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động thông quan hàng hóa, kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu, bảo đảm phù hợp với các thỏa thuận, điều ước quốc tế và định hướng về cải cách hoạt động kiểm tra chuyên ngành đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Dự thảo Nghị định điều chỉnh đối với hoạt động thông quan hàng hóa, thông qua ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số. Hàng hóa được nhập khẩu phải đáp ứng tiêu chuẩn, quy chuẩn, điều kiện do các cơ quan có thẩm quyền ban hành, hướng dẫn. Thủ tục kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu được thực hiện trên môi trường điện tử qua Cổng thông tin một cửa quốc gia, trên cơ sở phân tích, xử lý dữ liệu, đánh giá việc hàng hóa đáp ứng đầy đủ các tiêu chí, điều kiện nhập khẩu để quyết định cho thông quan. Các cơ quan quản lý nhà nước không can thiệp vào quy trình, thủ tục thông quan hàng hóa; chỉ thực hiện kiểm tra, thanh tra, hậu kiểm sau thông quan. Nghị định quy định cụ thể các hàng hóa có độ rủi ro cao cần được kiểm soát chặt và trường hợp cần thiết phải kiểm tra theo yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền.

Phó Thủ tướng cũng chỉ đạo phải có biện pháp kiểm soát rủi ro, như hậu kiểm, tăng cường chế tài xử lý vi phạm của cá nhân, tổ chức... Rà soát bảo đảm phù hợp với các thỏa thuận, điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia hoặc là thành viên.

Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang giao Bộ Tài chính gửi dự thảo Nghị định để lấy thêm ý kiến của các Bộ: Khoa học và Công nghệ, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Y tế, Công Thương, Giao thông vận tải. Đối với các bộ, Phó Thủ tướng yêu cầu rà soát kỹ và sửa trực tiếp vào dự thảo Nghị định; đối chiếu với quy định của các Luật hiện hành và dự án Luật đang sửa đổi, bổ sung (như Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa, Luật An toàn thực phẩm, Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật…) để bảo đảm tuân thủ chặt chẽ định hướng cải cách kiểm tra chuyên ngành tại Quyết định số 38/QĐ-TTg ngày 12/1/2021 của Thủ tướng Chính phủ và đồng bộ giữa dự thảo Nghị định với nội dung dự kiến sửa đổi trong các Luật; chỉ rõ những điều, khoản, điểm vướng Luật và những giải pháp để hạn chế rủi ro (như các mặt hàng cần kiểm soát chặt) sau khi Nghị định được ban hành.

Phó Thủ tướng yêu cầu các ý kiến tham gia của các bộ gửi về Bộ Tài chính trước ngày 15/11/2023 để tổng hợp, hoàn thiện dự thảo Nghị định. Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với Bộ Tư pháp nghiên cứu tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Nghị định, trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định trước ngày 25/11/2023.