Ảnh minh họa: ST

Chất lượng đầu tư công bị ảnh hưởng

Theo quy định tại Nghị định số 99/2021/NĐ-CP ngày 11/11/2021 của Chính phủ về quản lý, thanh toán, quyết toán dự án sử dụng vốn đầu tư công, nguyên tắc tạm ứng vốn là: Chủ đầu tư và nhà thầu thống nhất về mức vốn tạm ứng (theo quy định không quá 30% giá trị hợp đồng, trừ trường hợp cần tạm ứng cao hơn phải được người có thẩm quyền cho phép), thời điểm tạm ứng, mức thu hồi và thời điểm thu hồi tạm ứng từng lần phải được ghi cụ thể trong hợp đồng, phù hợp với tiến độ đầu tư dự án, tiến độ thực hiện hợp đồng và khối lượng thực hiện theo từng năm. Tuy nhiên, theo nhiều đánh giá, trong thực tế triển khai còn một số bất cập dẫn đến tạm ứng kéo dài nhiều năm, chậm thu hồi vốn tạm ứng, ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công.

Chỉ thị số 20 nhận định, những năm qua, công tác quản lý nhà nước về tạm ứng vốn đầu tư nguồn NSNN đã từng bước được tăng cường, quy định tương đối chặt chẽ nhưng vẫn còn xảy ra các trường hợp chưa được chủ đầu tư và các cơ quan quản lý chú trọng đúng mức dẫn đến còn tồn tại những khoản dư tạm ứng có thời gian dài chưa được thu hồi.

Trước đó, vào tháng 6/2023, Nghị quyết số 91/2023/QH15 của Quốc hội về quyết toán NSNN năm 2021 đã giao Chính phủ quản lý chặt chẽ các khoản chi chuyển nguồn NSNN và xử lý dứt điểm những trường hợp tạm ứng quá thời hạn quy định kéo dài nhiều năm. Vì thế, Chỉ thị của Thủ tướng đã yêu cầu các bộ, cơ quan trung ương và địa phương căn cứ quy định của pháp luật hiện hành, tăng cường quản lý chặt chẽ, hiệu quả vốn tạm ứng theo đúng quy định; thực hiện kiểm tra định kỳ, đột xuất để chấn chỉnh và xử lý các vướng mắc…

Trong đó, Bộ Tài chính có trách nhiệm định kỳ (6 tháng và hàng năm) đôn đốc các bộ, cơ quan trung ương và địa phương có biện pháp thu hồi vốn tạm ứng quá hạn đối với dự án do các bộ, cơ quan trung ương và địa phương quản lý theo quy định; đồng thời chỉ đạo Kho bạc Nhà nước (KBNN) phối hợp với chủ đầu tư thực hiện kiểm tra số vốn đã tạm ứng để thu hồi những khoản tồn đọng chưa sử dụng hoặc sử dụng không đúng mục đích; kiểm tra số dư tạm ứng để đảm bảo thu hồi hết số vốn đã tạm ứng theo quy định tại khoản 6 Điều 10 Nghị định số 99.

Phân loại hợp đồng để ưu tiên xử lý, thu hồi tạm ứng

Trước đó, Bộ Tài chính đã đề nghị các bộ, ngành, địa phương chỉ đạo các chủ đầu tư, ban quản lý dự án thực hiện quản lý, thu hồi tạm ứng hợp đồng vốn đầu tư công theo đúng quy định và chỉ đạo của Chính phủ. Ông Dương Bá Đức, Vụ trưởng Vụ Đầu tư (Bộ Tài chính) cho biết, Bộ Tài chính đã đề nghị lãnh đạo các đơn vị yêu cầu chủ đầu tư phân loại các hợp đồng có số dư tạm ứng quá hạn, báo cáo cụ thể thời gian quá hạn để ưu tiên xử lý, thu hồi tạm ứng.

Cụ thể, đối với các dự án đang thực hiện đã có khối lượng hoàn thành, Bộ Tài chính đề nghị chủ đầu tư khẩn trương nghiệm thu khối lượng, hoàn tất thủ tục thanh toán để làm việc với KBNN thu hồi hết số vốn tạm ứng quá hạn. Đối với số tạm ứng quá hạn chưa thu hồi của các địa phương, Bộ Tài chính đề nghị UBND các tỉnh, thành phố chỉ đạo sở tài chính phối hợp với KBNN tỉnh; chỉ đạo UBND cấp dưới yêu cầu cơ quan tài chính phối hợp với KBNN rà soát số vốn tạm ứng quá hạn, báo cáo UBND cùng cấp để có biện pháp thu hồi hết số vốn tạm ứng quá hạn.

Về phía KBNN, đơn vị này cũng đã thực hiện nhiều giải pháp. KBNN cho biết sẽ tiếp tục đôn đốc việc thu hồi vốn tạm ứng, thu hồi những khoản tồn đọng chưa sử dụng hoặc sử dụng không đúng mục đích theo đúng quy định; thực hiện lập báo cáo đánh giá tình hình tạm ứng và thu hồi tạm ứng vốn của các bộ, cơ quan trung ương và địa phương gửi cơ quan tài chính đồng cấp và đề xuất biện pháp xử lý.

Thực hiện các chỉ đạo nêu trên, hiện nhiều địa phương cũng đã triển khai và chỉ đạo quyết liệt công tác thu hồi vốn tạm ứng quá hạn. Chẳng hạn, ngày 19/7/2024, UBND tỉnh Nghệ An đã có công văn giao Sở Tài chính chủ trì, phối hợp với các sở, ban, ngành, đơn vị và các chủ đầu tư, ban quản lý dự án đầu tư xây dựng căn cứ ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Chỉ thị số 20 để chủ động tổ chức triển khai, thực hiện; đồng thời tham mưu UBND tỉnh thực hiện theo quy định.

Tương tự, ngày 23/7/2024, UBND tỉnh Quảng Bình đã có công văn yêu cầu các chủ đầu tư, ban quản lý dự án thực hiện đúng quy định hiện hành về việc tạm ứng vốn; rà soát nội dung về tạm ứng vốn trong hợp đồng đã ký kết và đang triển khai đảm bảo đúng quy định của pháp luật; quản lý chặt chẽ, hiệu quả, sử dụng vốn tạm ứng đúng mục đích, đúng đối tượng theo hợp đồng… Đồng thời chỉ đạo cơ quan Tài chính phối hợp với cơ quan kiểm soát, thanh toán rà soát số vốn tạm ứng quá hạn, định kỳ báo cáo để có biện pháp thu hồi vốn.

Theo báo cáo của KBNN tỉnh Quảng Bình, tính đến 30/6/2024, tổng số dư tạm ứng do địa phương quản lý là hơn 2.180 tỷ đồng, trong đó tạm ứng quá thời hạn, khó thu hồi chiếm 3,58% tổng số dư tạm ứng.

UBND tỉnh Vĩnh Phúc cũng đã yêu cầu các chủ đầu tư tổ chức kiểm điểm trách nhiệm tập thể, cá nhân trong việc để phát sinh các khoản tạm ứng quá hạn; yêu cầu xử lý nghiêm trách nhiệm tổ chức, cá nhân có liên quan, tổng hợp báo cáo UBND tỉnh kết quả thực hiện (thông qua sở tài chính). Cũng như giao KBNN tỉnh chủ trì, phối hợp để rà soát tất cả dự án có tạm ứng quá hạn và đẩy mạnh các biện pháp thu hồi đối với các khoản tạm ứng quá hạn có liên quan đến nhà thầu…