Rộng cửa phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp – Bài 3: Nhà đầu tư cần xác định đúng vị trí của mình theo quy định của pháp luật
	Rộng cửa phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp – Bài 2: Những rủi ro tiềm ẩn
	Rộng cửa phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp- Bài 1: Kênh dẫn vốn quan trọng cho nền kinh tế

Việc xếp hạng tín nhiệm sẽ giúp nhà đầu tư có thêm thông tin để xác định mức độ rủi ro của doanh nghiệp và trái phiếu. Ảnh: ST

Các bên đều có lợi

Nói về vai trò của XHTN trong thị trường tài chính nói chung và thị trường TPDN nói riêng, ông Nguyễn Hoàng Dương - Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính các ngân hàng và tổ chức tài chính (Bộ Tài chính) cho biết, XHTN tạo ra công cụ để DN phát hành có thể đa dạng hóa đối tượng nhà đầu tư, nâng cao hình ảnh, quảng bá hình ảnh với công chúng đầu tư, qua đó có mức giá huy động vốn hợp lý trên thị trường. Đồng thời, XHTN cũng thúc đẩy DN tự nâng cao tính minh bạch cũng như cải thiện tình hình tài chính để đạt được mức tín nhiệm ngày càng cao hơn.

Còn đối với công chúng đầu tư vào TPDN, hiện họ còn thiếu thông tin chỉ báo thị trường để xác định được mức độ rủi ro của DN và trái phiếu. XHTN sẽ giúp họ nhận thức tốt hơn về khả năng tài chính, khả năng thanh toán nợ của DN được XHTN cũng như những rủi ro liên quan để có định hướng và ra quyết định đầu tư đúng đắn. Bên cạnh đó, cơ quan quản lý Nhà nước cũng có thêm một chỉ báo, một kênh so sánh để nắm bắt được tình hình thị trường, qua đó có chính sách điều hành phù hợp.

Bà Nguyễn Thị Thu Hiền - Tổng giám đốc Công ty chứng khoán Kỹ Thương đánh giá, sự ra đời của tổ chức XHTN tại Việt Nam là điều rất cần thiết và sẽ giúp tạo dựng thói quen cho nhà đầu tư về việc có những người chuyên nghiệp giúp họ đánh giá được tính rủi ro của trái phiếu mà họ đầu tư. “Là một tổ chức tư vấn cho DN, chúng tôi mong muốn các công ty XHTN trong nước sắp ra đời và những công ty đã có trên thị trường xây dựng được chuẩn mực thật tốt để các DN khi sử dụng dịch vụ sẽ thấy đó không phải là điều họ phải làm mà thực sự cần để đem lại giá trị tăng thêm cho DN và các nhà đầu tư trong các đợt phát hành” – bà Hiền chia sẻ.

Hiện nay, DN XHTN được thiết lập ở hầu hết các nước có thị trường vốn, thị trường chứng khoán phát triển và mới nổi nhằm tạo sự minh bạch và chuyên nghiệp cho thị trường. Tại khu vực ASEAN, các nước: Thái Lan, Indonesia, Philippines, Malaysia đều đã có DN XHTN trong nước. Tại Việt Nam, hoạt động XHTN mới được manh nha. Sau khi Luật Chứng khoán 2019 có hiệu lực từ 1/1/2021 có quy định về việc XHTN đối với TPDN phát hành ra công chúng; Nghị định 155/2020/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Chứng khoán cũng có quy định các trường hợp DN phát hành TPDN có tổng khối lượng lớn hơn 500 tỷ đồng trong mỗi 12 tháng hoặc có tổng dư nợ trái phiếu theo mệnh giá lớn hơn 100% vốn chủ sở hữu thì phải xếp hạng tín nhiệm, Bộ Tài chính đã cấp phép cho 2 DN cung cấp dịch vụ XHTN. Những bước đi ban đầu này được kỳ vọng sẽ tạo nền tảng kích cầu sử dụng dịch vụ XHTN, từng bước hình thành văn hóa XHTN đối với các DN đại chúng, không phân biệt bắt buộc hay không bắt buộc vì những lợi ích mà XHTN đem lại.

Biến “bắt buộc” thành “cần thiết”

Tính tới thời điểm hiện tại, Việt Nam đã có 2 DN được cấp phép cung cấp dịch vụ XHTN. Đó là Công ty CP FiinGroup và Công ty CP Sài Gòn Phát Thịnh Rating (SaigonRatings). Tuy nhiên, hiện hoạt động của 2 DN này còn rất hạn chế do nhu cầu thị trường chưa có nhiều và các quy định pháp luật trước đây cũng không đặt ra yêu cầu bắt buộc đối với hoạt động XHTN khi phát hành TPDN.

Cụ thể, FiinGroup được cấp giấy phép từ đầu năm 2020 nhưng đến nay số lượng khách hàng vẫn khá ít ỏi. Tính đến cuối tháng 5/2021, công ty này mới công bố kết quả XHTN cho khách hàng đầu tiên là Công ty Tài chính cổ phần Tín Việt (VietCredit). Ông Nguyễn Quang Thuân – Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc FiinGroup cho biết, thách thức lớn nhất hiện nay chính là việc thị trường chưa hiểu hết ý nghĩa của XHTN bởi tại Việt Nam chưa có tiền lệ xảy ra những rủi ro như vỡ nợ. Do đó, thời gian tới, FiinGroup sẽ cần phải tổ chức nhiều hoạt động quảng bá để công chúng hiểu rõ về vai trò, ý nghĩa của hoạt động XHTN.

Ông Thuân nhìn nhận, dù dư địa thị trường còn rất lớn, song vẫn cần có thêm thời gian để thúc đẩy nhu cầu đối với dịch vụ XHTN. Trước mắt, DN này vừa củng cố thêm năng lực đánh giá, vừa phục vụ cho những DN thực sự có nhu cầu. “Chúng tôi cần chứng minh năng lực và làm sao để thuyết phục được DN rằng việc XHTN là cần thiết và sẽ mang lại cho họ lợi ích lớn hơn so với những chi phí mà họ phải bỏ ra”.

Đồng quan điểm với ông Thuân, bà Nguyễn Thị Thu Hiền cho rằng, nếu không có những nỗ lực của Bộ Tài chính bằng việc ban hành quy định về XHTN là yêu cầu bắt buộc thì sẽ chưa có nhiều nhu cầu đối với dịch vụ này vì trước khi có những công ty XHTN trong nước và quốc tế, thị trường TPDN vẫn đang phát triển với tốc độ 30-40%. Nhưng khi các văn bản pháp luật đưa ra những quy định bắt buộc phải XHTN nhằm hướng đến thị trường ngày càng có nhiều đợt phát hành ra công chúng thì đây chính là sự khởi đầu cho việc “bắt buộc phải làm”, sau đó sẽ hình thành văn hóa rằng XHTN là điều rất cần thiết, từ đó tạo ra sự minh bạch tốt hơn.

Bà Nguyễn Thị Thu Hiền dự báo nhu cầu XHTN sẽ tăng cao trong thời gian tới, bởi theo quy định hiện hành, DN phát hành có tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu lớn hơn 1 lần thì phải XHTN hoặc những đợt phát hành TPDN có khối lượng lớn hơn 500 tỷ đồng hoặc lớn hơn 50% vốn chủ sở hữu của tổ chức phát hành cũng phải có XHTN. “Nhìn vào số liệu các công ty trên sàn, tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu lớn hơn 1 lần cũng tương đối nhiều, khoảng 300-400 công ty, cộng thêm nhu cầu phát hành ra công chúng tăng lên thì thị trường XHTN sẽ sôi động hơn và những công ty nào có chất lượng tốt thì sẽ thu hút được khách hàng” – bà Hiền đánh giá.

Với những dự báo lạc quan như trên, câu hỏi đặt ra là liệu 2 DN có đủ năng lực đáp ứng? Ông Nguyễn Hoàng Dương cho biết, theo quy hoạch về phát triển dịch vụ XHTN đến năm 2030, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt sẽ có tối đa 5 công ty XHTN. Theo tham khảo kinh nghiệm các nước và qua tư vấn của các công ty tư vấn quốc tế, thị trường có từ 3-5 công ty XHTN là đủ năng lực đáp ứng nhu cầu. Ngoài ra, nhận thấy tiềm năng của thị trường XHTN tại Việt Nam, một số tổ chức XHTN nước ngoài cũng đã ngỏ ý muốn tham gia vào thị trường XHTN của Việt Nam. Bộ Tài chính sẽ phối hợp với các bộ, ngành thẩm định, lựa chọn những DN tốt nhất để cung cấp dịch vụ cho thị trường.

(Bài cuối: Khuyến nghị 6 giải pháp để phát triển lành mạnh thị trường trái phiếu doanh nghiệp)