Hoạt động nghiệp vụ tại Chi cục Hải quan quản lý hàng Đầu tư-Gia công (Hà Nội). Ảnh: N.Linh.

Thiếu thông tin DN

Cả nước có gần 8.000 DN hoạt động theo loại hình gia công, SXXK (trong đó có hơn 1.000 DN chế xuất). Năm 2015, tổng kim ngạch XNK loại hình gia công, SXXK đạt 214 tỷ USD chiếm hơn 60% tổng kim ngạch XNK, tính đến hết tháng 11-2016 tổng kim ngạch XNK của loại hình này đạt 233 tỷ USD chiếm hơn 64% tổng kim ngạch XNK. Như vậy, có thể thấy cả về số lượng DN và kim ngạch đối với loại hình này đều rất lớn và đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế.

Đây là thông tin được Phó Cục trưởng Cục Giám sát quản lý về hải quan (Tổng cục Hải quan) Âu Anh Tuấn đưa ra tại Hội nghị tổng kết công tác năm 2016, triển khai nhiệm vụ năm 2017 của Tổng cục Hải quan. Theo ông Tuấn, những thay đổi trong thời gian qua về chính sách quản lý nhà nước về hải quan đối với loại hình này đặt vấn đề tự tuân thủ của DN là rất quan trọng. DN có trách nhiệm sử dụng đúng mục đích, thực hiện đầy đủ chế độ quản lý, kế toán, thống kê, lưu giữ chứng từ và xuất trình cho cơ quan Hải quan khi kiểm tra. Quy định này làm thay đổi căn bản cách thức quản lý của cơ quan Hải quan nhưng ngay tại DN cũng gặp nhiều bỡ ngỡ khi triển khai.

Trước đây bộ phận XNK của các DN chịu trách nhiệm chính trong việc khai hải quan và báo cáo thanh khoản với cơ quan Hải quan, do vậy nhiều thông tin trong hồ sơ khai với cơ quan Hải quan không thực sự trùng khớp với hoạt động sản xuất tại DN như: Mã nguyên phụ liệu, định mức… Khi thực hiện theo quy định mới không yêu cầu việc khai mã nguyên phụ liệu, thông báo định mức, thanh khoản… nhưng trong quản trị sản xuất đối với hoạt động gia công, SXXK yêu cầu DN quản lý đúng, rõ theo mục đích đã khai báo với cơ quan Hải quan, thể hiện đầy đủ hoạt động này trên hệ thống sổ sách, kế toán. Như vậy việc tổ chức trong DN cũng cần thống nhất theo đúng quy định mới này, thông tin về hoạt động gia công, SXXK trong các bộ phận kế toán, quản lý kho, XNK… cần có sự trao đổi và thống nhất. Tuy nhiên trong thực tế, nhiều hội thảo xây dựng, phổ biến quy định của ngành Hải quan thì đa phần chỉ bộ phận XNK tham gia, dẫn đến khó khăn khi triển khai từ phía DN.

Về phía cơ quan Hải quan, với lượng thông tin có được qua các hệ thống nghiệp vụ và theo quy định DN phải cung cấp đã gây khó khăn cho công chức trong việc theo dõi, phân tích thông tin về DN có hoạt động gia công, SXXK.

Sẽ sửa mẫu báo cáo quyết toán

Để nâng cao hiệu quả quản lý đối với loại hình này, theo ông Âu Anh Tuấn-Phó Cục trưởng Cục Giám sát quản lý về hải quan (Tổng cục Hải quan), trong thời gian tới sẽ rà soát, bổ sung các quy định pháp lý có liên quan. Theo quy định tại Điều 56, Điều 60 Thông tư 38/2015/TT-BTC của Bộ Tài chính thì DN có hoạt động gia công, SXXK phải thông báo thông tin về cơ sở sản xuất với cơ quan Hải quan lần đầu (khi có thay đổi thì sẽ thông báo lại) và chỉ phải nộp báo cáo quyết toán 1 lần/năm cho cơ quan Hải quan. Trong khi lượng thông tin trên báo cáo quyết toán theo mẫu số 15/BCQT nộp cho cơ quan Hải quan là tổng trị giá ghi trên sổ sách kế toán về nguyên liệu, vật tư và sản phẩm dẫn đến khó khăn cho cơ quan Hải quan trong quá trình quản lý. Chính vì vậy, cần bổ sung thông tin DN cung cấp cho cơ quan Hải quan để thực hiện công tác quản lý nhà nước về hải quan đối với loại hình này. Đảm bảo yêu cầu cơ quan Hải quan có trách nhiệm kiểm tra, giám sát đối với nguyên liệu, vật tư, sản xuất hàng hóa và XNK hàng hóa từ khi NK, trong quá trình sản xuất cho đến khi sản phẩm được XK hoặc thay đổi mục đích sử dụng.

Dự kiến nội dung này sẽ được đưa vào Thông tư sửa đổi, bổ sung Thông tư số 38/2015/TT-BTC với nội dung cơ bản: Rà soát, bổ sung thông tin về cơ sở sản xuất đảm bảo yêu cầu nêu rõ ngành hàng sản xuất, năng lực sản xuất theo từng ngành hàng, chu kỳ sản xuất, định mức sử dụng nguyên liệu chính. Sau khi DN thông báo qua hệ thống, thì hệ thống của cơ quan Hải quan có chức năng tự động đánh giá tăng, giảm bất thường về lượng hàng hóa XK so với năng lực sản xuất, tự động cảnh báo quá chu kỳ sản xuất hoặc không đúng ngành hàng đã thông báo.

Đồng thời, tăng tần suất báo cáo quyết toán dự kiến theo từng quý (4 lần/năm) và sửa đổi nội dung báo cáo quyết toán mẫu số 15/BCQT theo định hướng sử dụng hệ thống kế toán, ghi chép của DN theo quy định chuẩn mực kế toán đảm bảo nguyên tắc không phát sinh thủ tục cho DN và phải không ảnh hướng đến bí mật kinh doanh, sản xuất của DN.

Để hỗ trợ DN trong việc thông báo cơ sở sản xuất, báo cáo quyết toán với cơ quan Hải quan, trong thời gian tới, Tổng cục Hải quan cũng dự kiến xây dựng hệ thống công nghệ thông tin theo hướng tối đa việc xử lý tự động trên cơ sở hệ thống quản trị nội bộ của DN đã xây dựng; phần mềm được cung cấp miễn phí cho DN hoặc đưa ra chuẩn kết nối để DN chủ động xây dựng hệ thống phù hợp. Đồng thời, việc lựa chọn DN kiểm tra báo cáo sẽ dựa trên nguyên tắc quản lý rủi ro bằng cách xây dựng bộ chỉ số đánh giá tuân thủ của DN có hoạt động gia công, SXXK; xây dựng bộ chỉ số lựa chọn vi phạm kiểm tra khi tiến hành kiểm tra tại DN có hoạt động gia công, SXXK.

Đối với cơ quan Hải quan, hệ thống công nghệ thông tin cũng hỗ trợ công chức hải quan được giao nhiệm vụ có khả năng truy cập, phân tích thông tin từ thông báo của DN, thông tin hệ thống tự động hỗ trợ đánh giá và đối chiếu với các thông tin khác có được để phân tích, đánh giá về tình hình hoạt động của DN. Bên cạnh đó, cơ quan Hải quan cũng tăng cường các giải pháp về đào tạo kỹ năng, nghiệp vụ cho công chức Hải quan để phục vụ việc kiểm tra.