Hình ảnh Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội.

Thời gian qua, Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội đã vận hành hiệu quả hoạt động trên cả 3 mảng thị trường: thị trường cổ phiếu, thị trường trái phiếu Chính phủ và thị trường chứng khoán phái sinh.

Hoạt động đấu giá cổ phần hóa các doanh nghiệp Nhà nước gắn với Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội từ những ngày đầu tiên khai trương hoạt động. Hoạt động này đã góp phần quan trọng thúc đẩy tiến trình cổ phần hóa, tái cơ cấu các doanh nghiệp nhà nước, là chìa khoá giúp gia tăng hàng hóa cho cả hai Sở Giao dịch Chứng khoán.

Trong 15 năm qua, HNX đã tổ chức hơn 500 phiên đấu giá với hơn 3,7 tỷ cổ phần trúng giá, chiếm 57,8% tổng số cổ phần chào bán, tổng số tiền thu được đạt 61,8 nghìn tỷ đồng. Trong số này, có gần 200 phiên đấu giá chào bán cổ phần lần đầu ra công chúng (IPO) với tổng giá trị cổ phần bán được đạt hơn 21,7 nghìn tỷ đồng và hơn 150 phiên đấu giá thoái vốn với tổng giá trị cổ phần bán được đạt hơn 22 nghìn tỷ đồng.

Thống kê cho thấy, quy mô vốn hoá trên thị trường này nhìn chung tăng trưởng đều qua các năm, đến nay đã đạt 192 nghìn tỷ đồng, gấp hơn 100 lần so với thời điểm cuối năm 2005. Thanh khoản thị trường niêm yết HNX mặc dù biến động nhiều song vẫn có ở xu thế tăng.

Ngoài sự phát triển về quy mô thị trường, sự thay đổi về cơ chế, phương thức giao dịch (áp dụng cơ chế khớp lệnh liên tục, kéo dài thời gian giao dịch trong phiên, bổ sung cơ chế khớp lệnh định kỳ để xác định giá mở cửa, đóng cửa…) cũng đã thúc đẩy thanh khoản trên thị trường cổ phiếu. Giá trị giao dịch có phiến đã đạt mức kỷ lục với có giá trị lên tới hơn 1.000 tỷ đồng.

Để thu hẹp hoạt động giao dịch đầy rủi ro trên thị trường tự do, HNX đã nghiên cứu tổ chức thị trường giao dịch cổ phiếu các công ty đại chúng chưa niêm yết (UPCoM). Năm 2009, HNX tiếp tục khai trương hoạt động của thị trường UPCoM sau 4 năm vận hành thị trường cổ phiếu niêm yết.

Trong 10 vận hành thị trường này, HNX liên tục đề xuất và đưa ra các giải pháp linh hoạt để tăng tính hấp dẫn cho thị trường UPCoM như thay đổi cơ chế đăng ký giao dịch theo hướng đơn giản hóa thủ tục, thay đổi cơ chế giao dịch, bổ sung phương thức khớp lệnh liên tục trên UPCoM, triển khai giao dịch trực tuyến, tăng biên độ dao động giá từ 10 lên 15%.

Với sự hậu thuẫn về chính sách gắn đấu giá cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước với đăng ký giao dịch trên UPCoM (thông tư 115/2016/TT-BTC), UPCoM đã có sự phát triển đột phá. Chỉ trong vòng 4 năm từ 2015-2019, UPCoM đã tăng gần 4 lần về số lượng doanh nghiệp và 15 lần về giá trị vốn hóa. UPCoM hiện quy tụ gần 900 công ty lớn nhỏ, đa dạng về ngành nghề kinh doanh trong đó có những tên tuổi lớn của nền kinh tế như Vietnamairlines, Tổng công ty gốm sứ Viglacera, Tập đoàn Dệt may Việt Nam, Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam…

Trong cùng năm 2009, HNX tiếp tục khai trương thị trường giao dịch thị trường trái phiếu chuyên biệt và trở thành Sở Giao dịch Chứng khoán duy nhất trong khu vực tổ chức đồng thời cả hoạt động đấu thầu sơ cấp và giao dịch thứ cấp. Nhờ đó, hoạt động trên thị trường trái phiếu chính phủ ngày một minh bạch và có tính thanh khoản, thị trường có sự phát triển ấn tượng cả về quy mô và chiều sâu.

Đáng chú ý, thị trường thứ cấp trái phiếu chính phủ cũng tăng mạnh mẽ. Quy mô niêm yết của thị trường đã đạt 23% GDP 2019, thanh khoản đạt 9 nghìn tỷ đồng/phiên. Trong giai đoạn 2015-2019, giá trị giao dịch trái phiếu chính phủ tăng bình quân 23,3% và năm 2018-2019, giá trị giao dịch đạt bình quân khoảng 10.000 tỷ đồng/ngày, gấp 2,7 lần so với năm 2015.

Thị trường trái phiếu chính phủ Việt Nam được ADB đánh giá là tăng trưởng nhanh nhất trong các nền kinh tế mới nổi tại khu vực Đông Á cũng như khu vực ASEAN với tốc độ tăng 30%/năm trong vòng 10 năm qua. Từ năm 2017, tỷ trọng giao dịch repos đã vượt giao dịch outright, trái phiếu đã trở thành công cụ tài chính không chỉ để nắm giữ và hưởng lãi suất mà còn là công cụ giao dịch để tìm kiếm lợi nhuận.

Năm 2017, thị trường chứng khoán phái sinh đã đi vào hoạt động sau nhiều năm HNX nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế, trong điều kiện của thị trường Việt Nam. Quy mô giao dịch tăng trưởng nhanh chóng, chỉ trong vòng chưa đầy 3 năm, đã có 47 triệu hợp đồng phái sinh được giao dịch, giao dịch phái sinh đặc biệt tăng mạnh khi thị trường cơ sở có biến động mạnh.

Sự tăng trưởng mạnh của thị trường chứng khoán phái sinh, đặc biệt là hợp đồng tương lai VN30 đã thu hút sự quan tâm của các tổ chức nước ngoài, đặc biệt là các quỹ đầu tư mô phỏng chỉ số VN30 đã thu hút nhiều dòng vốn nước ngoài. Có thể nói, thị trường chứng khoán phái sinh đã góp phần hoàn thiện cấu trúc thị trường chứng khoán Việt Nam, thể hiện tốt vai trò là công cụ phòng ngừa rủi ro đối với danh mục chứng khoán cơ sở và là giải pháp hữu hiệu để giữ chân dòng vốn, tránh tình trạng họ tháo chạy khỏi thị trường chứng khoán khi thị trường cơ sở sụt giảm.