Ông đánh giá và dự báo như thế nào về diễn biến CPI và lạm phát trong nửa đầu và nửa cuối năm 2024?

Trên thực tế, áp lực lạm phát trong năm nay không quá lớn. Việc lạm phát so với cùng kỳ và lạm phát trung bình ở mức cao như hiện nay chủ yếu do tác động từ các cuộc điều chỉnh giá dịch vụ y tế và giáo dục trong quý 3/2023. Bởi vậy, trong quý 3/2024, khi hiệu ứng từ các cuộc điều chỉnh giá này giảm dần, lạm phát so với cùng kỳ sẽ giảm mạnh và lạm phát trung bình cũng sẽ giảm theo nếu không có các cuộc điều chỉnh giá quy mô lớn đối với các mặt hàng được Nhà nước quản lý.

Hơn nữa, nhìn vào tốc độ tăng CPI trong 6 tháng đầu năm 2024 có thể thấy áp lực lạm phát đang ở mức vừa phải. Cụ thể, so với cuối năm 2023, CPI mới chỉ tăng 1,4%, tương đương trung bình khoảng 0,23%/tháng. Nếu xét riêng trong quý 2/2024, CPI chỉ tăng trung bình 0,1%/tháng. Đây đều là các mức vừa phải trong 5 năm gần đây.

Nguyên nhân khiến lạm phát thấp là do dù nền kinh tế đang phục hồi với tốc độ tăng trưởng GDP đạt mức 6,42% trong 6 tháng đầu năm 2024 và dự báo cả năm có thể đạt mức 6,5%, nhưng xét cả giai đoạn 2020-2024, GDP chỉ tăng trung bình khoảng 5%/năm - thấp hơn mức trung bình 6,1% của giai đoạn 2014-2024, tức là nền kinh tế trong năm 2024 vẫn đang hoạt động ở dưới mức tiềm năng. Hơn nữa, tốc độ tăng trưởng tiêu dùng trong giai đoạn 2020-2024 luôn ở mức thấp hơn khá nhiều so với tốc độ tăng trưởng GDP, khoảng 3,9%/năm. Điều này có nghĩa là cầu tiêu dùng vẫn còn yếu. Trong bối cảnh đó, các doanh nghiệp sẽ quan tâm đến việc tiêu thụ hàng hóa hơn là tăng giá.

Trên thị trường tiền tệ, dù tỷ giá tăng mạnh trong 6 tháng đầu năm so với cuối năm trước khi tăng hơn 5%, nhưng kể từ tháng 4/2024, tỷ giá đã khá ổn định, từ đó dự báo tỷ giá sẽ ổn định, thậm chí giảm trong 6 tháng cuối năm khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) hạ lãi suất 1-2 lần và đồng USD có thể giảm giá trên thị trường quốc tế. Lãi suất mặc dù ở mức thấp, nhưng vẫn được duy trì ở mức thực dương và giúp kiềm chế lạm phát, còn cung tiền và tín dụng tăng trưởng ở mức thấp trong 6 tháng đầu năm 2024.

Các phân tích ở trên cho thấy không có nhiều yếu tố gây tăng giá đột biến trong 6 tháng cuối năm 2024 nên có thể kỳ vọng tốc độ tăng giá trong 6 tháng cuối năm sẽ ở mức tương đương so với trong 6 tháng đầu năm 2024. Về tổng thể, nếu không có các cuộc điều chỉnh giá dịch vụ quy mô lớn, lạm phát trung bình cả năm 2024 được dự báo sẽ xoay quanh mức 3,4% (+/-0,2%).

Nhiều lo ngại về biến động kinh tế, tăng lương… sẽ ảnh hưởng đến công tác điều hành giá, theo ông, mức độ tác động của những vấn đề này ra sao?

Thị trường còn rất nhiều yếu tố chưa thể lường trước được. Chẳng hạn như biến số về xuất nhập khẩu, nếu kinh tế Mỹ rơi vào suy thoái trong 6 tháng cuối năm, thì có thể ngay trong quý 3 hoặc quý 4, kinh tế kinh tế Việt Nam sẽ chịu ảnh hưởng khá mạnh, nhất là những vấn đề liên quan đến tỷ giá, lãi suất, giá dầu, đầu tư…

Tuy nhiên, nền kinh tế trong nước vẫn còn nhiều yếu tố thuận lợi. Trong đó, việc Quốc hội tiếp tục đồng ý giảm thuế giá trị gia tăng 2% cho một số mặt hàng đến cuối năm 2024 cũng mang lại nhiều kỳ vọng, bởi với các doanh nghiệp, giảm thuế luôn là một yếu tố tích cực trong bối cảnh hoạt động kinh doanh còn nhiều khó khăn, tốc độ giải ngân đầu tư công chưa được cao… Ưu tiên giảm thuế là một chính sách đúng đắn, giúp tạo thêm niềm tin và nguồn lực cho doanh nghiệp tư nhân. Nhưng việc giảm thuế cần tạo sự cân bằng giữa Nhà nước và tư nhân, vì nguồn lực ngân sách có hạn. Nếu giảm thuế quá mạnh thì ngân sách sẽ bị ảnh hưởng, nhất là liên quan đến hoạt động đầu tư công.

Về vấn đề tăng lương cơ sở, việc điều chỉnh lương thêm 30% từ 1/7 chủ yếu diễn ra trong khu vực công có quy mô không lớn trong nền kinh tế (chiếm chưa đến 8% lực lượng lao động) nên các tác động từ việc tăng lương tới lạm phát, chỉ số CPI thời gian tới sẽ không quá lớn. Hơn nữa, nhiều năm trước cũng đã có nhiều đợt tăng lương nhưng mức độ ảnh hưởng đến lạm phát là không nhiều.

Làm thế nào để kiểm soát hiệu quả hơn xu hướng tăng giá theo lương, thưa ông?

Thị trường có hàng chục nghìn mặt hàng thì cơ quan quản lý không thể đi kiểm soát từng mặt hàng được, mà cơ quan quản lý của Nhà nước chỉ nên kiểm soát về mặt vĩ mô, chẳng hạn như cung tiền, tỷ giá có tác động đến biến số về lạm phát. Không thể dựa vào cảm nhận ở một nơi, một mặt hàng để nhận định giá cả tăng vì mặt hàng ở chợ này tăng chưa chắc tại chợ khác đã tăng, giá cả ở Hà Nội tăng nhưng ở địa phương khác chưa chắc đã tăng. Hoặc nhiều mặt hàng tăng giá theo thời vụ, nhất là vào mùa lễ, Tết… Vì thế, việc đánh giá cần dựa vào con số tổng thể.

Tôi cho rằng công tác điều hành giá nếu có tăng thì vẫn trong tầm kiểm soát của Chính phủ.

Xin cảm ơn ông!