Đề án Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL được kỳ vọng mang lại diện mạo mới cho ngành lúa gạo. Ảnh: ST

Tăng thêm 16.000 tỷ đồng lợi nhuận

Ông Lê Thanh Tùng, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) đánh giá, sản xuất lúa gạo của Việt Nam thời gian qua vẫn bộc lộ nhiều hạn chế như chất lượng không ổn định, giá trị chưa cao, thu nhập của nông dân còn thấp và có những tác động không tích cực tới môi trường… Trong khi đó, theo chiến lược xuất khẩu gạo, Việt Nam sẽ giảm sản lượng xuất khẩu từ 7 triệu tấn/năm hiện nay xuống còn 5 triệu tấn/năm do đất canh tác chuyển đổi sang mục đích khác. Tuy nhiên, với mục tiêu nâng giá trị xuất khẩu, Việt Nam phải tìm cách gia tăng giá trị hạt gạo khi sản lượng giảm. Điều này đặt ra yêu cầu phải tổ chức lại ngành hàng lúa gạo.

Ông Trần Thanh Nam, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng thông tin, hiện Việt Nam có hơn 180 DN đủ điều kiện xuất khẩu gạo nhưng chỉ có 50 DN có liên kết vùng nguyên liệu, số còn lại tranh mua tranh bán trên thị trường. Theo đó, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã xây dựng Đề án Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL. Hiện đề án đã được trình Thủ tướng và dự kiến sẽ ban hành trong tháng 11 tới.

Mục tiêu đề án là tăng lợi nhuận của người trồng lúa ở mức 40% (năm 2025) và hơn 50% (năm 2030), không chỉ từ bán lúa mà còn nhờ giảm chi phí, nguồn thu từ phụ phẩm và bán chứng chỉ giảm phát thải. Ngân hàng Thế giới đã cam kết mua tín chỉ carbon ở mức 10 USD/tấn, mỗi ha lúa có thể mang lại khoảng 5-10 tấn tín chỉ carbon, tương đương 50-100 USD. Như vậy, việc xây dựng thương hiệu lúa gạo Việt Nam giảm phát thải sẽ mang lại nhiều lợi nhuận cho người trồng lúa.

Ông Lê Thanh Tùng cũng thông tin, đề án đưa ra mục tiêu giảm 20% chi phí sản xuất, bao gồm các chi phí về giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, nước tưới, giảm thất thoát sau thu hoạch, tăng thu gom rơm rạ đưa vào sử dụng, chế biến… Điều này sẽ góp phần giảm khoảng 9.500 tỷ đồng cho các hộ trồng lúa. Trong đó, chỉ tính riêng việc quản lý rơm rạ, trung bình sản xuất 1 tấn lúa tạo ra 0,6 tấn rơm, với giá bình quân 300.000 đồng/tấn rơm thì sẽ thu được thêm trên 2.000 tỷ đồng/năm nếu đạt tỷ lệ 100% rơm được thu gom và bán ra ngoài.

Bên cạnh đó, việc áp dụng quy trình canh tác bền vững, tổ chức lại sản xuất sẽ góp phần ổn định giá lúa và dự kiến giá bán lúa sẽ tăng 10% so với canh tác truyền thống, tương đương mức khoảng 7.000 tỷ đồng. Với tính toán như trên, ông Tùng ước tính trên phạm vi 1 triệu ha lúa vùng chuyên canh, lợi nhuận từ sản xuất lúa sẽ tăng thêm hơn 16.000 tỷ đồng.

Doanh nghiệp và địa phương quan tâm

Với những hiệu quả tích cực như trên, Đề án đang nhận được sự quan tâm rất lớn từ các địa phương, DN. Theo ông Tùng, có 12 địa phương, với tổng diện tích 1.015.000 ha lúa, đăng ký tham gia đề án đến năm 2030. Trong đó, năm 2024 sẽ bắt đầu triển khai trên diện tích khoảng 200.000 ha vùng lúa thuộc Dự án Chuyển đổi nông nghiệp bền vững đã triển khai những năm trước đây. Tới năm 2025, diện tích đạt 500.000 ha; từ 2026-2030, mỗi năm tăng thêm 100.000 ha.

Ông Trương Kiến Thọ, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh An Giang đánh giá, Đề án sẽ mang lại hiệu quả thiết thực giúp nông dân đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường cũng như thích ứng với biến đổi khí hậu. Theo đó, An Giang đã đăng ký tham gia đề án với 150.000 ha trên tổng số 200.000 đất trồng lúa của tỉnh.

Ông Nguyễn Ngọc Sơn, đại diện Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức (Giz) cũng cho biết sẽ tích cực hợp tác với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn để thực hiện Đề án. Từ năm 2011, Giz đã hợp tác với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thúc đẩy sản xuất lúa gạo bền vững tại Việt Nam thông qua các dự án Sáng kiến Lúa gạo châu Á giai đoạn 1 và 2, dự án Trung tâm Đổi mới Sáng tạo Xanh (GIC) tại các tỉnh ĐBSCL và 1 tỉnh ở miền Bắc. Theo đó, 22 hợp tác xã đã được chứng nhận sản xuất lúa bền vững (SRP) mức độ 2 và 1 HTX đã đạt chứng nhận SRP mức 3. Các sản phẩm đang được đưa đi giới thiệu ở nhiều nơi trên thế giới và được đánh giá cao.

Ông Trương Tấn Tài, Tổng giám đốc Công ty TNHH Lúa gạo Việt Nam (Vinarice) cũng bày tỏ sự ủng hộ đối với Đề án sản xuất lúa bền vững của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Theo ông Tài, hiện Vinarice đang liên kết sản xuất lúa chất lượng cao xuất khẩu vào các thị trường cao cấp như Mỹ, EU, Canada, Nhật Bản, Hàn Quốc với giá từ 980-1.100 USD/tấn. DN này cũng đặt mục tiêu có sản phẩm gạo giảm phát thải từ cuối năm 2024, đầu năm 2025 và đang triển khai nhiều giải pháp kỹ thuật để đạt được mục tiêu này.

Tuy nhiên, theo các địa phương và DN, vấn đề logistics là một trong những thách thức lớn cần sớm được tháo gỡ để việc triển khai Đề án này mang lại hiệu quả cao. Ông Trương Tấn Tài than phiền về tình trạng giao thông tại ĐBSCL rất khó khăn. “DN đầu tư vùng nguyên liệu nhưng tới vụ thu hoạch xe không vào được vì cầu không đủ tải. Trong khi lúa sau thu hoạch 10 tiếng mà chưa được sấy sẽ bị giảm chất lượng. Việc tìm kho sấy cũng rất khó khăn, khâu chế biến sau thu hoạch cũng còn thất thoát lớn…” – ông Tài nêu.

Ông Trương Kiến Thọ cũng cho hay, vào các vụ thu hoạch, các dòng kênh đều trở nên chật hẹp, gây khó khăn cho việc vận chuyển lúa về kho. Bên cạnh đó, tình trạng biến đổi khí hậu đã gây ảnh hưởng tới nguồn nước tưới của các vùng trồng. Để khắc phục tình trạng này, An Giang đã tham gia đề án phát triển hạ tầng vùng nguyên liệu của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Đồng thời, UBND tỉnh An Giang cũng chỉ đạo cải tạo, nâng cấp các tuyến đường bộ, giao thông nội đồng cũng như hệ thống kênh mương để đảm bảo phục vụ tưới tiêu và thuận lợi trong vận chuyển nông sản, lúa gạo.