Theo thống kê của Tổng cục Hải quan, 10 tháng năm 2023, cả nước xuất khẩu hơn 7,05 triệu tấn gạo, kim ngạch đạt 3,95 tỷ USD, tăng 15,9% về lượng, tăng 34% về kim ngạch so với cùng kỳ năm 2022. Hiện nay, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam đang đạt mức cao so với nhóm quốc gia xuất khẩu gạo lớn trên thế giới nhưng kết quả kinh doanh quý 3/2023 của các doanh nghiệp gạo lại không mấy khả quan, có doanh nghiệp giảm lãi, thậm chí có doanh nghiệp thua lỗ.

Tập đoàn Lộc Trời ghi nhận mức lỗ kỷ lục hơn 327 tỷ đồng trong quý 3, trong khi cùng kỳ năm trước lãi 64 tỷ đồng. Công Cổ phần Lương thực TPHCM (Foodcosa) chỉ lãi vỏn vẹn hơn 258,4 triệu đồng trong khi cùng kỳ năm trước lãi tới gần 4,5 tỷ đồng. Nguyên nhân được các công ty này đưa ra là do tình hình tài chính còn rất khó khăn, vốn lưu động luôn âm và chưa được sự hỗ trợ vốn. Công ty Xuất nhập khẩu Nông sản Thực phẩm An Giang (Afiex) cũng ghi nhận lợi nhuận lao dốc hơn 70% so với cùng kỳ, chỉ còn gần 3 tỷ đồng trong quý 3…

Theo ý kiến từ các chuyên gia, tình hình giá gạo tăng nóng khiến các doanh nghiệp “trở tay không kịp”, dẫn tới thua lỗ. Bởi thực tế lâu nay, các doanh nghiệp xuất khẩu gạo quen ký hợp đồng với nước ngoài sau đó mới thu mua gạo trong nước, do không lường trước biến động về giá nên giá gạo trong nước đã tăng nhanh hơn giá doanh nghiệp ký hợp đồng. Chính vì thế, các doanh nghiệp này phải đi vay vốn dẫn đến chịu khoản chi phí lãi vay cao, vốn lưu động hao hụt…

Như vậy, thực trạng nêu trên đã tạo ra “bài học” cho các doanh nghiệp xuất khẩu gạo trong việc phải theo dõi và dự báo diễn biến thị trường, giá cả trong bối cảnh kinh doanh đầy biến động. Các doanh nghiệp không chỉ cần tự nâng cao năng lực, đào tạo đội ngũ nhân sự chuyên sâu về vấn đề này mà nên có sự hỗ trợ, hướng dẫn từ các cơ quan, tổ chức chuyên về thông tin, định hướng thị trường. Cùng với đó, phương thức kinh doanh của doanh nghiệp cũng phải thay đổi, phải chuyên nghiệp và có hệ thống từ việc thu mua tích trữ lúa gạo cho đến ký kết hợp đồng xuất khẩu, đảm bảo lợi ích của các bên và đảm bảo an ninh lương thực.