Thưa ông, ông có đánh giá thế nào về xu hướng của năng lượng tái tạo tại Việt Nam hiện nay?

Như chúng ta đã biết, tại COP26, Việt Nam đã đưa ra cam kết trung hòa phát thải vào năm 2050. Do đó, các chính sách cũng như quá trình phát triển năng lượng cũng phải đi theo hướng phát triển năng lượng tái tạo. Cụ thể, tháng 5 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Quy hoạch điện 8. Như vậy, xu thế phát triển và hành lang pháp lý để phát triển năng lượng tái tạo là rất lớn và đây là cơ hội phù hợp cho các nhà đầu tư trong lĩnh vực năng lượng có thể phát triển năng lượng tái tạo tại Việt Nam. Có nhiều loại hình năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời, gió, sinh khối và tất cả các loại hình này đều đang có tiềm năng và cơ hội rất lớn để phát triển tại Việt Nam.

Đây là một lĩnh vực khá mới, khi triển khai các dự án DN có gặp phải khó khăn gì về pháp lý hay những vấn đề khác, thưa ông?

Sau thời gian dài các DN và nhà đầu tư khắc khoải chờ đợi, vừa rồi chúng ta đã có Quy hoạch điện 8. Nhưng khó khăn lớn nhất hiện nay là chưa có văn bản triển khai rõ ràng và trong quá trình triển khai cũng phát sinh một số vấn đề. Như điện mặt trời thời gian qua phát triển quá nóng, thậm chí có lúc bị mất kiểm soát do chưa có hướng dẫn chi tiết cũng như quy hoạch chưa đủ rõ ràng. Do đó, đôi khi các nhà đầu tư lo lắng nếu dự án của họ không được đưa vào quy hoạch, không được đưa lên lưới điện, trong khi trước đó họ đã đầu tư tài chính và nhân lực rất lớn.

Ở góc độ VIAC, ông đánh giá nguy cơ phát sinh tranh chấp giữa các DN trong quá trình triển khai và vận hành dự án năng lượng tái tạo như thế nào và ông có lưu ý gì khi các DN đứng trước những vấn đề như vậy?

Năng lượng tái tạo là một lĩnh vực mới, có nhiều quy định mới, nhiều khoảng trống chưa được quy định rõ ràng nên những tranh chấp về năng lượng tái tạo có thể phát sinh ở cả giai đoạn xây dựng và giai đoạn vận hành. Điểm chung của các tranh chấp này là đều liên quan đến bên thứ ba như EVN, các đơn vị đấu nối điện hay các địa phương. Do đó, những tranh chấp về năng lượng tái tạo đều phức tạp do đặc thù về trị giá và yếu tố chuyên môn.

Nếu chỉ là tranh chấp giữa hai bên thương mại với nhau thì họ chỉ cần căn cứ hợp đồng là có thể giải quyết được. Nhưng khi liên quan đến nhiều bên khác thì sẽ có thể liên quan đến các yếu tố về bất khả kháng, các yếu tố mà họ không kiểm soát được. Vì vậy, khuyến cáo quan trọng đối với các nhà đầu tư cũng như các bên tham gia vào dự án phát triển năng lượng tái tạo là cần phải có sự hỗ trợ thật tốt và có sự chuẩn bị ban đầu về mặt pháp lý để phòng tránh và xử lý một cách hiệu quả khi các tranh chấp này xảy ra.

VIAC có vai trò ra sao trong việc giải quyết các tranh chấp này?

Hiện VIAC nói riêng và hoạt động trọng tài nói chung là một lựa chọn rất phổ biến và có nhiều thuận lợi để giải quyết các tranh chấp. Bởi hoạt động trọng tài có tính chất bí mật nên đảm bảo chuyên môn cao, qua đó đảm bảo được lợi ích của các bên cũng như đảm bảo các bên có thể yên tâm tiếp tục kinh doanh.

VIAC cũng có rất nhiều hướng dẫn hỗ trợ cho DN khi có tranh chấp xảy ra, hoặc khi DN tham gia ký kết hợp đồng kinh tế và các giao dịch liên quan đến phát triển năng lượng tái tạo, VIAC có thể hỗ trợ về mặt chuyên môn, về các điều khoản mẫu để giúp DN khi phát sinh tranh chấp có thể ngay lập tức biết được sẽ phải làm thế nào. Nếu DN cần hỗ trợ như tìm trọng tài viên hoặc tìm những thông tin liên quan đến quy định, quy trình, VIAC cũng hỗ trợ rất chu đáo. Chúng tôi luôn đặt cơ sở vì lợi ích tốt nhất của DN, tạo điều kiện tốt nhất để DN giải quyết tranh chấp một cách nhanh nhất, hiệu quả nhất để yên tâm kinh doanh.

Ông có khuyến nghị gì về mặt chính sách để giảm bớt tranh chấp có thể xảy ra trong lĩnh vực năng lượng tái tạo?

Tôi cho rằng cần nhanh chóng có các văn bản hướng dẫn để thực hiện Quy hoạch điện 8 cũng như các hướng dẫn khác liên quan đến vấn đề giá điện, vấn đề triển khai trong quá trình xử lý đầu ra của các dự án năng lượng. Bởi các dự án năng lượng tái tạo phụ thuộc rất lớn vào đầu ra, bao gồm việc đấu nối, đưa lên lưới điện, giá điện… Nếu giải quyết được bài toán này, các nhà đầu tư sẽ rất thuận lợi, từ đó khơi thông được dòng vốn vào lĩnh vực năng lượng tái tạo.

Xin cảm ơn ông!