Cuộc gặp thượng đỉnh được mong chờ giữa Mỹ và Triều Tiên đã bị huỷ khi chỉ còn hơn hai tuần là diễn ra. Ảnh: Getty Images.

Trong một bức thư gửi ông Kim Jong-un ngày 24/5, Tổng thống Trump giải thích lý do không muốn gặp nhà lãnh đạo Triều Tiên: “Dựa trên thái độ tức giận khủng khiếp và sự thù địch công khai qua những tuyên bố gần đây nhất của ngài, tôi cảm thấy, sẽ là không phù hợp, vào lúc này, để tiến hành cuộc gặp đã được lên kế hoạch từ lâu này”.

Ông Trump ám chỉ tới tuyên bố đưa ra ngày 23/5 của Thứ trưởng Ngoại giao Triều Tiên Choe Sun Hui, cảnh báo rằng Triều Tiên “có thể khiến Mỹ nếm mùi thảm kịch chưa từng nếm trải bao giờ cũng như chưa từng tưởng tượng ra cho tới lúc này”. Bà Choe còn gọi Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence là “bù nhìn chính trị” sau khi ông buông lời đe doạ tấn công Triều Tiên và cho rằng, hành động của Mỹ sẽ quyết định cuộc gặp thượng đỉnh có diễn ra, hay thay vào đó, tất cả sẽ chấm dứt trong một “thử thách hạt nhân đối đầu hạt nhân”.

Trong cuộc trả lời phỏng vấn ngay trong ngày 24/5 (giờ Mỹ) tại Phòng Roosevelt của Nhà Trắng, Tổng thống Trump khẳng định quyết định của ông là một "bước lùi ghê gớm" và cảnh báo Triều Tiên rằng quân đội Mỹ sẵn sàng hành động nếu như Bình Nhưỡng có bất cứ hành động "dại dột và liều lĩnh" nào. Tuy vậy, ông Trump vẫn để ngỏ cánh cửa để làm mới sự tan băng ngoại giao. "Nếu và khi ông Kim Jong-un lựa chọn tham gia vào cuộc đối thoại và hành động mang tính xây dựng, tôi vẫn chờ đợi", ông nói.

Bức thư huỷ hội nghị mà Tổng thống Trump gửi cho nhà lãnh đạo Kim Jong-un. Ảnh: CBSNews

Lá thư của Tổng thống Trump được cho là một bước ngoặt gây choáng váng dư luận thế giới và các bên liên quan, nếu xét tới việc mới tuần trước, cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ-Triều còn gần như chắc chắn sẽ diễn ra tại Singapore vào 12/6.

Có hai lý do chính giải thích bước ngoặt này

Thứ nhất, Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ John Bolton từng chọc giận Triều Tiên hôm 14/5 khi gợi ý về một “mô hình Libya” nhằm dỡ bỏ chương trình hạt nhân Triều Tiên – một ý tưởng mà ngay sau đó được Phó Tổng thống Pence cổ suý. Bình Nhưỡng nổi giận với ý tưởng này bởi kết cục tất cả đều đã biết với cựu lãnh đạo Libya Muammar Qaddafi. Ông Qaddafi sở hữu chương trình vũ khí hạt nhân, nhưng vào năm 2003 đã đạt thoả thuận với chính quyền Tổng thống George W. Bush về việc chuyển giao các nguyên liệu hạt nhân cũng như tiết lộ nơi họ mua được vũ khí này.

Năm 2011, phiến quân chống ông Qaddafi đã bắt và sát hại ông với sự hậu thuẫn của người Mỹ. Nếu như ông Qaddafi còn giữ vũ khí hạt nhân, thì khả năng lớn là Mỹ sẽ không can thiệp vào cuộc nội chiến Libya và ông cũng không phải chịu một kết cục bi thảm như vậy. Triều Tiên chắc chắn thấm thía bài học đó. "Ông Kim Jong-un không muốn chịu kết cục như Qaddafi, bị lật đổ bởi sự trợ giúp quân sự của phương Tây sau khi từ bỏ chương trình vũ khí hạt nhân”, ông Kelsey Davenport, chuyên gia hạt nhân tại Hiệp hội Kiểm soát vũ khí (ACA), nhận xét.

Điều đó dẫn tới vấn đề thứ hai: Mỹ và Triều Tiên không thể nhất trí về hành động đối với chương trình hạt nhân của Bình Nhưỡng. Ông Trump muốn Triều Tiên từ bỏ toàn bộ kho vũ khí hạt nhân. Nhưng Bình Nhưỡng chưa bao giờ tuyên bố sẽ kết thúc chương trình hạt nhân, mặc dù có khẳng định sẽ ngừng thử tên lửa, bom hạt nhân và dỡ bỏ một bãi thử hạt nhân.

Yêu sách của ông Trump đã “làm khó” Triều Tiên. “Nếu Mỹ đang nỗ lực đẩy chúng tôi vào góc tường để buộc chúng tôi đơn phương từ bỏ chương trình hạt nhân, chúng tôi sẽ không còn hứng thú với cuộc đối thoại như thế và không thể xem xét lại tiến trình của chúng tôi với cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ - Triều”, Thứ trưởng Ngoại giao Triều Tiên Kim Kye Gwan phát biểu hôm 16/5.

Câu hỏi lúc này là chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo?

Theo tờ Vox, chuyên gia hạt nhân tại Viện Công nghệ Massachussetts, Vipin Narang đưa ra 4 kịch bản tiềm tàng, từ khả quan nhất cho đến tồi tệ nhất về những gì có thể xảy ra sau khi cuộc gặp thượng đỉnh Trump-Kim bị huỷ.

Thứ nhất, cả hai bên có thể đi đến quyết định trì hoãn Hội nghị vì họ nhận ra còn khác biệt quá xa về vấn đề phi hạt nhân hoá. Điều này cho phép Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo và các nhân viên cấp thấp hơn thêm thời gian để nối cây cầu bắc qua khoảng trống giữa hai nước. Và nếu họ đi đến một sự nhất trí nào đó, thì tiếp đến hai nhà lãnh đạo có thể gặp gỡ để thảo luận một thoả thuận. Đây là kịch bản tốt đẹp nhất, khi các giải pháp ngoại giao phát huy hiệu quả.

Thứ hai, Washington và Bình Nhưỡng trì hoãn hội nghị nhưng không đạt được tiến bộ đáng kể nào hướng tới một thoả thuận về phi hạt nhân hoá, do họ vẫn còn khác biệt về việc chấm dứt chương trình hạt nhân Triều Tiên. Tuy vậy, quan hệ giữa hai nước vẫn được duy trì ở mức độ khá hơn những gì xảy ra trong nhiều thập kỷ trước đây.

Thứ ba, “quá trình tăng nhiệt diễn ra cũng nhanh như khi nó tan đi, và chúng ta sẽ quay trở lại thời điểm 2017”, chuyên gia Narang nhận định. Điều đó có nghĩa, Triều Tiên có thể quay trở lại thử tên lửa, và Mỹ có thể áp đặt các lệnh trừng phạt.

Và thứ tư, những lời khẩu chiến nảy lửa giữa ông Trump và ông Kim hồi năm 2017 trở thành sự thực: hai bên đi tới chiến tranh. Chính quyền Tổng thống Trump có thể theo đuổi ‘phi hạt nhân hoá bằng vũ lực", "sử dụng một cuộc gặp thượng đỉnh thất bại để làm bằng chứng rằng, giải pháp ngoại giao là vô ích", ông Narang nhận định.

Chuyên gia này cũng cho rằng, kịch bản thứ hai – một hội nghị bị trì hoãn và không có tiến triển chính trị nào- là khả năng dễ xảy ra nhất. Chiến tranh là khả năng khó xảy ra hơn vào lúc này bởi Mỹ biết rằng nếu kịch bản đó xảy ra, Triều Tiên có thể sử dụng vũ khí hạt nhân giáng xuống các đồng minh Mỹ như Nhật Bản, Hàn Quốc.