Có khoảng 150 DN thủy sản Việt Nam xuất khẩu hàng sang Trung Quốc. Ảnh: T.H

Giá trị của VNĐ so với NDT tăng lên

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), Trung Quốc là một trong 4 thị trường có giá trị nhập khẩu (NK) thủy sản Việt Nam trên 1 tỷ USD mỗi năm và được đánh giá là một trong những thị trường quan trọng và có tiềm năng tiêu thụ thủy sản lớn.

Tuy nhiên, sau khi tăng mạnh gần 50% giá trị NK thủy sản Việt Nam năm 2017 với gần 1,3 tỷ USD, năm 2018, XK sang thị trường Trung Quốc đảo chiều, giảm 5%, đạt trên 1,2 tỷ USD. Và trong quý I năm nay, XK thủy sản Việt Nam sang thị trường này vẫn tiếp tục đà sụt giảm 5%, đạt 239 triệu USD.

Bên cạnh những nguyên nhân như Trung Quốc siết chặt thương mại mậu biên, thủy sản Việt Nam phải cạnh tranh với hàng của Ấn Độ và Ecuador, cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung đã làm xáo trộn thị trường, ảnh hưởng đến nhu cầu tiêu dùng của người Trung Quốc, mới đây đồng NDT mất giá cũng là một yếu tố gây ảnh hưởng đến XK thủy sản của Việt Nam sang thị trường này.

Đến giữa tháng 5/2019 đồng nhân dân tệ của Trung Quốc đang bị phá giá thấp nhất so với đồng USD kể từ tháng 12/2018 khi cuộc chiến thương mại đang leo thang.

Theo đánh giá của VASEP, trong bối cảnh đồng NDT liên tục bị phá giá và mất giá nhiều hơn so với mức mất giá của đồng tiền của Việt Nam (VNĐ) trước đồng USD, sẽ tạo ra chênh lệch mất giá giữa đồng NDT so với VNĐ là rất lớn. Vì thế, giá trị của VNĐ so với NDT tăng lên. Trong trường hợp này, giá hàng hóa XK từ Việt Nam trong đó có các mặt hàng thủy sản sang Trung Quốc sẽ cao hơn, gây khó khăn cho XK của Việt Nam.

Trong khi đó, nước cạnh tranh XK lớn nhất của Việt Nam tại thị trường Trung Quốc (nhất là mặt hàng tôm) là Ấn Độ, đang có nguồn cung tôm giá rẻ hơn (nhờ lợi thế giá thành thấp hơn), trong khi đồng rupee cũng bị phá giá sâu so với USD, nên chênh lệch mất giá với NDT ít hơn so với đồng VNĐ. Do vậy, Ấn Độ sẽ đẩy mạnh XK sang Trung Quốc và Việt Nam sẽ bị áp lực cạnh tranh mạnh hơn.

Doanh nghiệp bị ảnh hưởng

Hiện nay, Việt Nam có hơn 150 doanh nghiệp (DN) tham gia XK thủy sản sang thị trường Trung Quốc, trong đó có khoảng 45 DN XK cá tra, basa, và gần 50 DN XK tôm, và một số DN hải sản.

Theo tính toán bước đầu, một số lượng đáng kể DN XK sang thị trường Trung Quốc bị ảnh hưởng chắc chắn sẽ làm giảm doanh số thủy sản XK nói chung và sẽ tác động đến các thị trường khác trong khu vực vì chỉ cần nhu cầu giảm tại Trung Quốc có thể ảnh hưởng đến các nền kinh tế Đông Nam Á.

Quý I/2019, XK tôm, cá tra của Việt Nam sang Trung Quốc đều giảm (tôm giảm 15%, cá tra giảm gần 2%) khiến tổng giá trị XK thủy sản sang thị trường này giảm 5% so với cùng kỳ năm ngoái, chỉ đạt 239 triệu USD.

Mặc dù XK cá ngừ sang thị trường này tăng mạnh 223%, cua ghẹ và cá biển tăng lần lượt 29% và 16% cũng không kéo được kim ngạch tăng, vì những sản phẩm này chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ trong tổng XK thủy sản Việt Nam sang Trung Quốc, trong khi tôm và cá tra chiếm tới 80% XK.

Mặc dù vẫn đứng thứ 4 trong top các thị trường NK thủy sản Việt Nam nhưng tỷ trọng của thị trường Trung Quốc trong tổng XK thủy sản Việt Nam giảm rõ rệt từ 15% năm 2017 xuống còn 14% năm 2018 và tiếp tục xuống 12% trong quý I/2019.

Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung ít nhiều đã và đang gây ảnh hưởng đến thương mại thủy sản của Trung Quốc khiến cung – cầu xáo trộn. Các nhà NK Trung Quốc rõ ràng đang có xu hướng lựa chọn tôm Ấn Độ giá rẻ thay vì tôm Việt Nam trong thời gian gần đây, khiến cho XK tôm Việt Nam bị sụt giảm liên tục từ năm ngoái đến nay.

Theo nhận định của VASEP, với các yếu tố không thuận lợi như hiện nay, dự báo XK thủy sản Việt Nam sang thị trường Trung Quốc trong năm 2019 khó có thể phục hồi.

Tuy nhiên, các DN được khuyến cáo, khi XK thủy hải sản sang thị trường Trung Quốc, DN cần phải nâng cao chất lượng sản phẩm, chú trọng khâu kiểm dịch, và hợp tác chặt chẽ với Thương vụ Đại sứ Quán Việt Nam tại Trung Quốc trong tìm hiểu đối tác trước khi XK.