Tăng thuế TTĐB đối với thuốc lá nhằm điều tiết tiêu dùng theo hướng bảo vệ sức khỏe nhân dân, bảo đảm huy động hợp lý nguồn lực cho NSNN.

Cần có lộ trình tăng thuế suất thuế TTĐB đối với thuốc lá

Về cơ sở pháp lý sửa đổi Luật Thuế TTĐB, trong đó có sản phẩm thuốc lá, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam cho biết, theo Nghị quyết số 115/NQ-CP của Chính phủ ngày 28/7/2023 của Phiên họp chuyên đề về xây dựng pháp luật tháng 7/2023, đối với Luật Thuế TTĐB, Nghị quyết yêu cầu nghiên cứu thể chế hóa đầy đủ chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước về hoàn thiện chính sách thuế TTĐB nhằm điều tiết tiêu dùng phù hợp xu hướng tiêu dùng trong xã hội theo hướng bảo vệ sức khỏe nhân dân và bảo vệ môi trường, bảo đảm huy động hợp lý nguồn lực cho NSNN và phù hợp xu hướng cải cách thuế của quốc tế; xây dựng giải pháp điều chỉnh tăng thuế suất thuế TTĐB với rượu, bia, thuốc lá ở mức phù hợp, theo lộ trình trên cơ sở bảo đảm mục tiêu thuế TTĐB góp phần định hướng sản xuất, hạn chế sử dụng các sản phẩm không có lợi cho sức khỏe.

Liên quan đến sự cần thiết phải điều chỉnh thuế suất thuế TTĐB và phương pháp tính thuế TTĐB với thuốc lá, bà Nguyễn Thị Cúc cho hay, thuế suất thuế TTĐB đối với thuốc lá sau 33 năm (từ năm 1990 đến 2023) đã được điều chỉnh từ mức 50% lên 75%. Thuế TTĐB của thuốc lá cũng đã tính đến yếu tố hài hòa của từng giai đoạn lịch sử, có lộ trình điều chỉnh thuế phù hợp nhằm thực hiện cùng các mục tiêu điều tiết NSNN, ổn định sản xuất kinh doanh, hướng tới sức khỏe cộng đồng. Điều đó thể hiện quan điểm trong xây dựng chính sách thuế TTĐB đối với sản phẩm thuốc lá có mức thuế suất cao nhằm hạn chế tiêu dùng, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng.

Bà Trần Thị Tuyết, đại diện Vụ Chính sách thuế, Bộ Tài chính cho biết, theo Bộ Y tế, mặc dù mặt hàng thuốc lá đã được tăng thuế suất thuế TTĐB theo lộ trình từ năm 2016-2019, tuy nhiên, tỷ lệ hút thuốc lá ở Việt Nam vẫn ở mức cao, có xu hướng gia tăng. Đồng thời, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và Ngân hàng thế giới (WB) khuyến nghị tỷ trọng thuế tiêu dùng trên giá bán lẻ thuốc lá nên chiếm từ 66-75%. Tuy nhiên, theo WHO, WB, Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) và các đối tác phòng chống tác hại của thuốc lá thì giá bán thuốc lá của Việt Nam vẫn còn thấp do tỷ lệ thuế trên giá bán lẻ chỉ chiếm khoảng 38,85%, trong khi tỷ lệ thuế trên giá bán lẻ ở các nước là: Brunei 81%, Thái Lan 70%, Singapore 69%, Malaysia 57%, Indonesia 51%; Myanmar 50% và các nước phát triển như Australia 62%, Đức: 75%, Pháp 80%..., do đó, cần có lộ trình tăng thuế suất thuế TTĐB đối với thuốc lá và áp dụng thuế hỗn hợp (gồm thuế tương đối tính theo % và thuế tuyệt đối), bổ sung thuế tuyệt đối trong tính thuế TTĐB đối với thuốc lá.

Đại diện Vụ Chính sách thuế cũng cho biết, theo WHO, khoảng 90% số nước (194 nước được điều tra) áp dụng thuế TTĐB đối với thuốc lá, trong đó có nhiều quốc gia áp thuế hỗn hợp, số lượng tăng từ 48 nước vào năm 2008 lên 65 nước vào năm 2021, bổ sung thuế tuyệt đối để tăng giá nhiều hơn đối với thuốc lá cấp thấp, giảm thiểu thuốc lá giá rẻ, tiềm ẩn nhiều nguy cơ, tác hại đến sức khỏe nhanh hơn và có hại hơn so với thuốc lá cao cấp, đồng thời cản trở tiếp cận của giới trẻ, thường bắt đầu sử dụng thuốc lá từ nhóm thuốc lá dễ mua, giá rẻ.

Phương pháp tính thuế hỗn hợp là xu hướng quốc tế

Chia sẻ về việc áp dụng phương pháp tính thuế hỗn hợp thuế TTĐB đối với thuốc lá, theo đại diện Hội Tư vấn Thuế, trong 33 năm qua, các Luật sửa đổi bổ sung TTĐB chỉ thay đổi thuế suất, còn phương pháp tính thuế TTĐB theo tỉ lệ % (phương pháp tính thuế tương đối) không thay đổi. Trong khi đó, đã có nhiều nước áp dụng phương pháp tính thuế tuyệt đối hoặc tương đối kết hợp với tuyệt đối và xu hướng quốc tế hiện nay là áp dụng phương pháp hỗn hợp. “Quyết định số 732/QĐ-TTg ngày 17/5/2011 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Chiến lược cải cách thuế giai đoạn 2011-2021 đã tính đến phương pháp tính thuế hỗn hợp đối với hàng hóa chịu thuế TTĐB. Tuy nhiên 1 thập kỷ qua phương pháp tính thuế hỗn hợp chưa áp dụng được”, bà Cúc cho hay.

Về mục tiêu hướng đến của phương pháp tính thuế hỗn hợp, bà Cúc cho biết, thực hiện theo tinh thần của Luật thuế TTĐB và các quyết định, nghị quyết và Chiến lược quốc gia về phòng chống tác hại của thuốc lá, mục tiêu hướng đến của phương pháp tính thuế hỗn hợp thuế TTĐB đảm bảo yếu tố điều chỉnh tăng thuế TTĐB theo lộ trình, góp phần hạn chế tiêu dùng thuốc lá bảo vệ sức khỏe cộng đồng và bảo vệ môi trường, giảm tỷ lệ hút thuốc lá trong nhân dân; xây dựng cơ cấu mô hình thuế hỗn hợp trên cơ sở xác định tỷ lệ thuế suất tương đối, mức thuế tuyệt đối bằng tiền trên một bao thuốc hợp lý và gia tăng theo lộ trình để đảm bảo hài hòa giữa mục tiêu vì sức khỏe cộng đồng, thu NSNN và giảm thiểu các tác động tiêu cực đến doanh nghiệp và người lao động liên quan đến ngành thuốc lá. Chính sách thuế TTĐB hỗn hợp phải đảm bảo giúp cho doanh nghiệp kinh doanh hợp pháp tiếp tục duy trì và phát triển sản xuất, cung ứng thuốc lá chất lượng cao hơn với chi phí hợp lý, thúc đẩy chuyển sang tiêu thụ thuốc lá có chất lượng với giá hợp lý. Đồng thời cũng cần cân nhắc bài học của các nước trên thế giới trong quá trình điều chỉnh tăng thuế TTĐB theo phương pháp và lộ trình phù hợp.

Tuy nhiên, đại diện Hội Tư vấn Thuế cũng lưu ý, việc điều chỉnh thuế phải cân nhắc những tác động tiêu cực đến việc gia tăng lượng thuốc lá nhập lậu khi người hút thuốc chuyển sang hút thuốc lá nhập lậu, qua đó gây thất thu NSNN, nguy hiểm hơn với sức khỏe người hút thuốc lậu do không kiểm soát được chất lượng.

Liên quan đến vấn đề tăng thuế đối với thuốc lá, TS. Angela Pratt, Trưởng Đại diện WHO tại Việt Nam cho rằng, tăng thuế với sản phẩm không lành mạnh có hại cho sức khỏe, đặc biệt là thuốc lá mang lại lợi ích rất lớn gồm: tỷ lệ tử vong, giảm bất công và tăng thu cho NSNN. Tăng thuế thuốc lá cũng tác động nhiều nhất tới nhóm thu nhập thấp và giới trẻ, theo đó, tăng thuế để tăng giá bán sẽ ngăn ngừa được giới trẻ hút thuốc, từ đó ngăn được khả năng “tái hút” sau này. Theo khuyến cáo của WHO, Chính phủ Việt Nam cân nhắc tăng thuế thuốc lá, rượu bia và đồ uống có cồn nhằm mục tiêu giảm sử dụng và có lợi cho sức khỏe của người dân.