Xuất khẩu gạo đang được hưởng lợi cả về lượng và giá. Ảnh: NT

Thương hiệu và uy tín quốc gia

Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam, tính đến cuối tuần vừa qua, các loại gạo xuất khẩu phổ biến của Việt Nam đang có mức giá cao nhất trên thị trường quốc tế. Theo các doanh nghiệp xuất khẩu gạo Việt Nam, nhu cầu nhập khẩu gạo hiện vẫn đang ở mức rất cao mặc dù giá gạo hiện ở mức cao kỷ lục kể từ đợt sốt giá gạo lịch sử hồi năm 2008.

Trong tháng 7/2023, Việt Nam đã xuất khẩu 660.738 tấn gạo, kim ngạch 362,66 triệu USD, tăng 6,9% về lượng và tăng 6,4% về kim ngạch so với tháng trước.

Tính chung 7 tháng năm, cả nước xuất khẩu gần 4,9 triệu tấn gạo, tổng kim ngạch đạt 2,62 tỷ USD, tăng 20,1% về lượng và tăng 31,4% về kim ngạch so với cùng kỳ 2022.

Diễn biến của thị trường lúa gạo đang nhận được sự quan tâm của dư luận.

TS.Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược thương hiệu và cạnh tranh cho rằng, trên thế giới, số lượng quốc gia có thể sản xuất gạo đủ đáp ứng nhu cầu của chính mình và còn xuất khẩu được không nhiều. Việt Nam chúng ta là một trong số đó. Những quốc gia này không chỉ có trách nhiệm đáp ứng nhu cầu đảm bảo an ninh lương thực của đời sống người dân nước mình mà còn giữ vai trò, trọng trách lớn hơn thế, ý nghĩa hơn thế đối với thị trường gạo toàn cầu.

Theo ông Võ Trí Thành, cần nhìn nhận, đây không còn chỉ là vấn đề được mùa được giá của người nông dân, vấn đề kinh doanh có lãi của thương lái, của doanh nghiệp hay điều hành đảm bảo an ninh lương thực của cơ quan quản lý nữa.

“Câu chuyện về gạo lớn hơn là một lĩnh vực kinh doanh đơn thuần hay thậm chí còn lớn hơn việc đảm bảo an ninh lương thực của một quốc gia. Bên cạnh lợi ích kinh tế, xuất khẩu gạo còn là câu chuyện thương hiệu và uy tín quốc gia trong ứng xử với quốc tế, nhất là khi Việt Nam là một trong những nước có vai trò quan trọng trong đảm bảo hoạt động hiệu quả của thị trường gạo thế giới, góp phần đảm bảo nguồn cung lương thực ổn định và phát triển bền vững của rất nhiều quốc gia”, TS Võ Trí Thành nhấn mạnh.

Liên quan đến vấn đề giá gạo đang tăng mạnh, ông Võ Trí Thành phân tích có các lí do chính như: xung đột địa chính trị, làm cho nguồn cung lương thực và các loại nguyên vật liệu đầu vào (cho sản xuất lương thực) bị hạn chế, gián đoạn. Thời tiết cực đoan, với sự xuất hiện của hiện tượng El Nino, nguy cơ giảm sản lượng lương thực nói chung và lúa gạo nói riêng là hiện hữu, vậy nên các quốc gia đang lo lắng cho nguồn cung phục vụ nhu cầu nội địa. Trong nỗi lo đó, một nhóm ít nước ngừng xuất khẩu như Ấn Độ, UAE… khiến áp lực nguồn cung lại càng lớn.

Theo ông Võ Trí Thành, đối với cung ứng nội địa, việc đảm bảo an ninh lương thực cần hiểu đúng theo 2 nghĩa: đảm bảo có đủ và đảm bảo tiếp cận được. Đảm bảo có đủ, tức phải đảm bảo nguồn cung cho người dân, dự trữ ổn định. Để làm được điều này, việc đảm bảo nguồn cung này cần tính toán kĩ lưỡng, vượt trên ngưỡng thông thường, xét đến bối cảnh khó đoán định thời gian tới. Đảm bảo tiếp cận được, tức người dân phải mua được, với giá bình ổn, tránh để giá tăng cao theo xu hướng chung của thế giới, ảnh hưởng đến lạm phát và ổn định kinh tế vĩ mô.

Giữ vững ổn định thị trường trong nước

Theo đánh giá của ông Võ Trí Thành, về cơ bản, giá trong nước ở thời điểm này tất nhiên có tăng, nhưng vẫn ổn định. Tuy nhiên, đối với doanh nghiệp, vấn đề của thị trường gạo hiện nay là vấn đề thời điểm đàm phán, ký kết hợp đồng, thu mua... Bởi giá gạo thay đổi từng ngày và bên nào cũng muốn hưởng lợi lớn nhất trong kinh doanh.

Do đó, để giải quyết bài toán đảm bảo hợp đồng mà các doanh nghiệp đang đối diện, theo ông Võ Trí Thành, cần tăng cường tính linh hoạt trong việc ký kết các hợp đồng, tránh để xảy ra tranh chấp, đánh mất uy tín trên thị trường. Người nông dân, thương lái, doanh nghiệp xuất khẩu hãy tính đến đường dài, đảm bảo thực hiện hợp đồng để giữ được thị trường trong tương lai thông qua nắm chắc mối liên kết dài hạn với các đối tác.

Theo chuyên gia Vũ Vinh Phú, cái mừng lớn nhất là tuy thị trường lúa gạo thế giới biến động lớn nhưng thị trường tiêu dùng nội địa vẫn được duy trì ổn định. Tuy nhiên, trên thị trường bắt đầu có hiện tượng thu mua gom lúa gạo để đầu cơ, chờ giá trục lợi. Đây là hành vi lợi dụng thị trường để đẩy cao giá lúa gạo một cách vô lý. Khi mặt hàng này bị tăng giá đột ngột sẽ làm nhiều mặt hàng khác tăng theo.

Do vậy, chyên gia Vũ Vinh Phú cho rằng, Chính phủ và các bộ, ngành cùng với doanh nghiệp, người dân phải cùng chung tay kiểm soát. Trong bối cảnh đó, Bộ Công Thương đã liên tục đưa ra khuyến cáo doanh nghiệp xuất khẩu gạo phải làm sao vừa tận dụng được cơ hội xuất khẩu gạo, vừa đảm bảo an ninh lương thực quốc gia. Mới đây nhất, Bộ Công Thương đã ban hành Chỉ thị 07 với những giải pháp dài hơi, trong đó nhấn mạnh lại vấn đề này. Đây là biện pháp kịp thời bởi nếu cứ chạy theo giá gạo tăng sẽ tiềm ẩn rất nhiều rủi ro.

“Điều quan trọng đối với chúng ta hiện nay là làm sao không để đứt gãy, bám sát thị trường, làm ăn tử tế, trách nhiệm. Đồng thời phải tìm cách hiệu quả nhất để nâng cao năng lực xuất khẩu lúa gạo trên ra thị trường quốc tế. Từ việc hoàn thiện chuỗi sản xuất, ứng dụng khoa học công nghệ cho tới hệ thống kho bãi, cảng biển xuất khẩu”, ông Vũ Vinh Phú lưu ý.