Công chức Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng tổng hợp Bình Dương, Cục Hải quan Bình Dương giám sát hàng hóa tại cảng. Ảnh: T.D

Giữ vững vị thế dẫn dắt

Chia sẻ với phóng viên bên lề Hội nghị Xúc tiến thương mại - Mở rộng thị trường xuất nhập khẩu vùng Đông Nam Bộ diễn ra mới đây, Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng cho biết, thời gian qua, khu vực Đông Nam Bộ trở thành vùng kinh tế trọng điểm của cả nước, đi đầu trong hội nhập, phát triển công nghiệp, thương mại và thu hút đầu tư, với nhiều dự án quy mô lớn, công nghệ cao, tạo ra các sản phẩm có thương hiệu. Đông Nam Bộ đang trở thành điểm đến lý tưởng của các nhà đầu tư nước ngoài, là khu vực tiềm năng cho quá trình dịch chuyển và tái cấu trúc chuỗi cung ứng, tạo cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam tham gia mạng lưới sản xuất toàn cầu.

Số liệu thống kê của Bộ Công Thương cho thấy, trong 11 tháng năm 2023, trong bối cảnh kinh tế có nhiều khó khăn, thách thức, kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa của địa phương thuộc khu vực Đông Nam Bộ đạt hơn 200,5 tỷ USD, chiếm gần 32,4% thương mại của Việt Nam. Trong đó, TPHCM duy trì tổng kim ngạch xuất nhập khẩu cao nhất cả nước, đạt gần 89 tỷ USD, hai tỉnh Bình Dương và Đồng Nai đều ghi nhận kim ngạch xuất nhập khẩu cao trên 30 tỷ USD với lần lượt 47,7 tỷ USD và 34 tỷ USD.

Theo bà Phan Thị Thắng, năm 2023 mặc dù chưa có tăng trưởng so với cùng kỳ nhưng với quy mô xuất khẩu lớn đã góp phần giữ vững vị thế của vùng Đông Nam Bộ trong việc dẫn dắt hoạt động xuất khẩu. Hàng hóa xuất khẩu của vùng Đông Nam Bộ đã có mặt gần 200 quốc gia và vùng lãnh thổ. Trong đó, tập trung chủ yếu ở các thị trường truyền thống, đặc biệt với các thị trường mà Việt Nam đã có các Hiệp định thương mại tự do như Hoa Kỳ, Trung Quốc, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, ASEAN...

Tuy nhiên, để thúc đẩy xuất khẩu cho vùng Đông Nam Bộ, theo Thứ trưởng Phan Thị Thắng, mỗi một vùng, mỗi một mô hình phát triển cần có cách thức xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường khác nhau. Trong mỗi vùng lại có sản phẩm đặc thù cần chăm chút. Đông Nam Bộ không chỉ có lợi thế về nông lâm thủy sản mà còn có thế mạnh về sản phẩm công nghiệp. Theo đó, các tỉnh Đông Nam Bộ cần nghiên cứu kỹ các Hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam đã ký kết, Nghị quyết 24-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế – xã hội vùng Đông Nam Bộ và các lợi thế nội tại của vùng để tìm kiếm cơ hội. Vùng Đông Nam Bộ không chỉ xuất khẩu sản phẩm của vùng mà có thể xuất khẩu nguyên liệu, sản phẩm của tất cả các vùng khác trong cả nước đưa về đây để chế biến.

Hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng thị trường

Ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, Bộ Công Thương cho biết, trong thời gian qua đã có nhiều hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp ở các địa phương Việt Nam nói chung và doanh nghiệp vùng Đông Nam Bộ nói riêng tiếp cận, phát triển thị trường nước ngoài. Thời gian tới, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục đồng hành, phối hợp chặt chẽ với các địa phương, hỗ trợ các doanh nghiệp của tỉnh, thành phố vùng Đông Nam Bộ phát triển thị trường xuất khẩu, đẩy mạnh tiêu thụ sản phẩm hàng hóa có thế mạnh của vùng trên thị trường trong nước; tận dụng các cơ hội đẩy mạnh quảng bá thương hiệu, nhãn hiệu các sản phẩm chủ lực của địa phương, của vùng; hỗ trợ tăng cường hợp tác với các đối tác cả trong nước và quốc tế góp phần thúc đẩy thương mại phát triển, qua đó góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của vùng.

Theo ông Nguyễn Nguyên Phương, Phó Giám đốc Sở Công Thương TPHCM, việc liên kết có tác động rất lớn đến năng lực cạnh tranh toàn vùng, thúc đẩy mở rộng thị trường xuất nhập khẩu hàng hóa cho Đông Nam Bộ. Trước đây, khi chưa có Nghị quyết 24 của Bộ Chính trị về Đông Nam Bộ, xuất khẩu hàng hóa của vùng gặp nhiều khó khăn. Thậm chí, các tỉnh thành còn cạnh tranh nội bộ lẫn nhau. Sau khi có Nghị quyết 24, Hội đồng vùng Đông Nam Bộ hoạt động liên tục, ở nhiều địa phương, ở nhiều lĩnh vực khác nhau, giúp nhìn nhận đưa ra giải pháp khắc phục các yếu kém.

Mặt khác, theo ông Nguyễn Nguyên Phương, hiện có gần 2.000 văn phòng đại diện các nước, các hiệp hội thương mại như AmCham, EuroCham... đặt tại Đông Nam Bộ. TPHCM đã tiếp cận và có những kết quả bước đầu. Còn lại, các tỉnh thành khác hầu như chưa khai thác hiệu quả "mỏ vàng" để mở rộng thị trường xuất nhập khẩu.

Bên cạnh đó, các hiệp định FTA đã và đang tạo điều kiện gia tăng xuất khẩu cho các doanh nghiệp Việt Nam. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, để có thể nâng cao sức cạnh tranh, tận dụng tối đa lợi thế từ các FTA Việt Nam đã ký kết, các doanh nghiệp trong nước cần tuân thủ các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về môi trường và đáp ứng được thị hiếu tiêu dùng xanh, xuất khẩu xanh. Do đó, nhiều địa phương trong khu vực ngày càng chú trọng vấn đề này.

Phó Chủ tịch Hội Xuất nhập khẩu Đồng Nai Nguyễn Duy Hưng cho rằng, để mở rộng thị trường xuất khẩu, địa phương, các ngành chức năng và bản thân các doanh nghiệp trong vùng Đông Nam Bộ phải có kế hoạch tập huấn các tiêu chuẩn xanh để đáp ứng yêu cầu của nhiều thị trường. Bởi trên thực tế, hiện nay nhiều thị trường yêu cầu cao hơn đối với các mặt hàng nhập khẩu. Đơn cử, thị trường châu Âu ngày càng đòi hỏi cao đối với các sản phẩm nhập khẩu. Các dòng sản phẩm sản xuất xanh, bền vững sẽ được lựa chọn nhiều hơn.

Bà Nga Đặng, đồng sáng lập Vietnam Food Europe BV (Hà Lan) khuyến cáo, sản xuất xanh là yêu cầu của nhiều thị trường lớn trên thế giới, các doanh nghiệp Việt Nam vì thế cần chú trọng chuyển dịch sản xuất, dịch vụ theo hướng “xanh”, tận dụng những lợi thế để quảng bá, nâng cao giá trị thương hiệu. Đặc biệt, các doanh nghiệp xanh sẽ có nhiều cơ hội xuất khẩu hàng hóa, mở rộng thị phần, phát triển ổn định tại các thị trường khó tính như châu Âu. Với những yêu cầu như vậy, doanh nghiệp cần tiến tới tạm dừng sản xuất sản phẩm có phát thải lớn, ô nhiễm môi trường và thay thế bằng các dòng sản phẩm thân thiện, tiết kiệm năng lượng.