Ngành gỗ cần tìm giải pháp đảm bảo nguyên liệu

Ông đánh giá như thế nào về nguồn cung gỗ nguyên liệu hiện nay phục vụ ngành công nghiệp chế biến, XK gỗ?

Theo tổng hợp số liệu của Tổng cục Lâm nghiệp (Bộ NN&PTNT) và Hội cao su Việt Nam: Nguồn cung gỗ trong nước các năm 2015-2018 lần lượt là: 22.729.270 m3 gỗ quy tròn; 24.410.155 m3 gỗ quy tròn; 25.699.393 m3 gỗ quy tròn và 27.500.000 m3 gỗ quy tròn. Về NK, theo tổng hợp số liệu từ Tổng cục Hải quan (Bộ Tài chính), Tổng cục Lâm nghiệp, lượng gỗ NK trong giai đoạn 2015-2018 lần lượt là: 8.281.786 m3 gỗ quy tròn; 7.288.764 m3 gỗ quy tròn; 8.468.432 m3 gỗ quy tròn và 9.725.364 m3 gỗ quy tròn.

Căn cứ theo số liệu nêu trên có thể thấy, nguồn gỗ trong nước đã từng bước thay thế gỗ NK với khối lượng ngày càng lớn. Hiện, gỗ NK để sản xuất sản phẩm gỗ XK chỉ chiếm dưới 30%. Trong đó nguồn gỗ trong nước đã cung ứng cho chế biến gỗ XK chiếm trên 70%.

Các thị trường XK ngày càng đưa ra yêu cầu khắt khe về chất lượng, nguồn gốc gỗ. Theo ông, hiện nay còn tồn tại những khó khăn, nút thắt nào trong quản lý nguồn cung gỗ nguyên liệu NK?

Trước tiên, gỗ NK phải đảm bảo 100% gỗ sạch. Các thị trường chính Việt Nam NK gỗ nguyên liệu gồm: Các nước có nguồn nguyên liệu có tính pháp lý cao như Hoa Kỳ, Chile, New Zeland, các nước EU và từ các nước có rủi ro cao như Lào, Campuchia, châu Phi... Do đó, việc lựa chọn thị trường gỗ NK 100% gỗ sạch là một thách thức với DN. Để có nguồn cung ứng gỗ sạch 100% thì chi phí nguyên liệu gỗ sẽ tăng lên trong cơ cấu giá thành 1 m3 gỗ sản phẩm.

Bên cạnh đó, hiện có quá nhiều tổ chức và cá nhân NK gỗ (trên 2.500 đơn vị). NK gỗ khối lượng lớn từ nhiều quốc gia khác nhau và bằng nhiều đường khác nhau dẫn đến việc tranh mua, tranh bán, ép giá. Để tháo gỡ cần tiến hành xây dựng các cụm xẻ sơ chế ở vùng nguyên liệu và các trung tâm phân phối gỗ tập trung quy mô lớn ở các vùng trên toàn quốc.

Bên cạnh NK, nút thắt trong quản lý, cung ứng gỗ nguyên liệu trong nước nằm ở đâu, thưa ông?

Hiện nay, lượng cung gỗ trong nước đã và đang từng bước đáp ứng được nhu cầu tiêu dùng trong nước cũng như XK. Tuy nhiên, hiện nay trong chuỗi cung ứng nguyên liệu gỗ trong nước, trừ gỗ cao su, gỗ vườn nhà, còn lại gỗ rừng trồng chủ yếu là gỗ có đường kính nhỏ, năng suất thấp và chất lượng không cao. Khối lượng gỗ lớn nhưng số lượng dùng để chế biến đồ gỗ nội, ngoại thất thì rất nhỏ. Các nút thắt này làm giảm giá trị gia tăng, chất lượng sản phẩm và kém cạnh tranh cho sử dụng gỗ rừng trồng trong nước.

Phân tích cụ thể dễ thấy, đối với gỗ cao su sản lượng khai thác có hạn. Diện tích cây cao su đã định hình khoảng gần 1 triệu ha, mỗi năm thanh lý trên dưới 15.000 ha. Do đó lượng gỗ cao su cung ứng chỉ đáp ứng tối đa không quá 5 triệu m3/năm. Đối với gỗ keo: Một số giống keo đang có nguy cơ giảm về năng suất và chất lượng vì nguồn giống đang trong quá trình bị thoái hóa do việc cung cấp cây giống chưa đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng, ảnh hưởng không nhỏ đến mục tiêu nâng cao được năng suất và chất lượng rừng trồng.

Bên cạnh đó, phải nói thêm rằng, chủ trương chuyển đổi rừng kinh doanh gỗ nhỏ bằng rừng trồng gỗ lớn đã được ban hành và là một chủ trương đúng đắn, tuy nhiên, việc triển khai còn rất hạn chế. Đặc biệt, hiện nay còn thiếu các hướng dẫn kỹ thuật chuyển đổi trồng gỗ lớn, thiếu vốn đầu tư theo chu kỳ kinh doanh dài ngày, rủi ro hơn.

Theo ông, đâu là giải pháp căn cơ, hiệu quả giúp phát triển và cung ứng nguồn nguyên liệu gỗ bền vững cho ngành chế biến gỗ thời gian tới?

Các giải pháp tập trung vào 3 nhóm cơ bản: Mở rộng diện tích rừng trồng; nâng cao năng suất rừng và chất lượng cây gỗ; sử dụng nguyên liệu gỗ có hiệu quả, bền vững.

Về mở rộng diện tích trồng rừng: Các DN chế biến gỗ rất mong muốn đầu tư trồng rừng để ổn định nguồn nguyên liệu. Ví dụ: Công ty Hào Hưng muốn đầu tư 100.000 ha; các công ty như Nafoco, Woodlands, Scansia pacific... đều mong có kế hoạch đầu tư từ 30- 50 nghìn ha rừng trồng cho mỗi công ty nhưng không có đất phù hợp.

Theo số liệu của Bộ NN&PTNT, có 3 loại đất có khả năng mở rộng diện tích rừng trồng gồm: Đất rừng tự nhiên nghèo kiệt; đất nằm ngoài quy hoạch 3 loại rừng và đất giao cho dân. Qua khảo sát thực tế, hiện nay chỉ có thể mở rộng rừng từ diện tích rừng trồng trên đất đã giao cho người dân theo hình thức liên kết giữa DN chế biến gỗ với chủ rừng là hộ gia đình và hợp tác xã trồng rừng. Thực tế đã có nhiều mô hình liên kết như vậy đã và đang vận hành có hiệu quả. Chính quyền ở nhiều tỉnh như Hà Giang, Yên Bái, Hòa Bình, Tuyên Quang, Thanh Hóa,… đã quan tâm và thực sự vào cuộc quản lý và hỗ trợ các mô hình liên kết này. Hộ gia đình và người dân đã bước đầu thay đổi nhận thức và ý thức về trồng rừng, tham gia vào mô hình liên kết có lợi hơn làm đơn lẻ. Tuy nhiên, rất cần có các cơ chế, chính sách cụ thể để thực hiện mô hình liên kết này có hiệu quả và bền vững. UBND các tỉnh cần có bảng thống kê các loại đất, có bao nhiều loại hình đất, diện tích đất là bao nhiêu, loại hình đất đó để làm gì? Trên cơ sở đó xây dựng quy hoạch tổng thể và kêu gọi thu hút đầu tư.

Về nâng cao năng suất, chất lượng rừng trồng: Để đảm bảo số lượng và chất lượng gỗ cho ngành công nghiệp chế biến gỗ, cần thiết nghiên cứu về giống và biện pháp kỹ thuật thâm canh rừng nhằm tăng năng suất và chất lượng rừng trồng đáp ứng được các yêu cầu về công nghệ chế biến gỗ và thị hiếu của người tiêu dùng. Ngoài cây keo và cây cao su, mỡ, bồ đề đang cung cấp nguồn nguyên liệu cho ngành chế biến, cần nghiên cứu bổ sung thêm một số loại cây mới đáp ứng nhu cầu của thị trường như cây xoan đào, keo hoa vàng, cây teak, …

Về sử dụng nguyên liệu gỗ có hiệu quả và bền vững: Cần đổi mới công nghệ cũ, lạc hậu bằng công nghệ tiên tiến, thân thiện với môi trường, tiết kiệm nguyên liệu, nhiên liệu và năng lượng; xây dựng các cụm xẻ sơ chế tập trung quy mô lớn ở những vùng trồng tập trung; tiến hành xây dựng các trung tâm giao dịch gỗ tại 3 miền Bắc, Trung, Nam...

Xin cảm ơn ông!