XNK hàng hóa tại cảng Cái Mép-Thị Vải. Ảnh: Nguyễn Huế.

Khái niệm còn chồng lấn

Tại cuộc họp bàn về nội dung dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 08/2015/NĐ-CP của Chính phủ liên quan đến thủ tục hải quan đối với hàng quá cảnh, hàng hóa trung chuyển, Tổng cục Hải quan và đại diện Cục XNK-Bộ Công Thương thống nhất sẽ tháo gỡ những bất cập về trung chuyển hàng hóa, quá cảnh hàng hóa.

Theo đại diện Cục Giám sát quản lý về hải quan (Tổng cục Hải quan), vướng mắc phát sinh thời gian qua liên quan đến thực hiện các quy định về kiểm tra, giám sát hải quan đối với hàng hóa trung chuyển theo Điều 44 Nghị định 08/2015/NĐ-CP. Hoạt động trung chuyển hàng hóa bị hạn chế bởi quy định: “Hàng hóa trung chuyển là hàng hóa từ nước ngoài đưa vào khu vực trung chuyển, sau đó được đưa ra nước ngoài trực tiếp từ khu vực trung chuyển này; không được vận chuyển trong lãnh thổ Việt Nam để XK qua cửa khẩu khác trừ trường hợp thực hiện theo điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên hoặc quyết định của Thủ tướng Chính phủ”. DN kiến nghị cho phép vận chuyển hàng hóa trung chuyển giữa các cảng biển quốc tế. Những kiến nghị của DN đã được Bộ Tài chính báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

Để giải quyết tạm thời vướng mắc của DN, tại văn bản 2531/VPCP-KTTH ngày 18/3/2017, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng đồng ý với đề nghị của Bộ Tài chính về việc thí điểm hàng trung chuyển được vận chuyển giữa các cảng biển quốc tế có khu vực trung chuyển áp dụng cho cụm cảng khu vực TP.HCM và Cái Mép-Thị Vải để XK. Phó Thủ tướng giao Bộ Tài chính khẩn trương nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Nghị định 08/2015/NĐ-CP đảm bảo phù hợp, tạo thuận lợi cho hoạt động kinh doanh của DN. Tại văn bản, Phó Thủ tướng cũng chỉ đạo, trước mắt, thủ tục áp dụng đối với hàng quá cảnh, trung chuyển thực hiện theo quy định của Nghị định 187/2013/NĐ-CP và Nghị định 08/2015/NĐ-CP của Chính phủ. Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính, các cơ quan liên quan khẩn trương nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung quy định về cấp phép quá cảnh, trung chuyển hàng hóa thuộc Danh mục hàng hóa XK, NK theo giấy phép theo hướng đơn giản hóa thủ tục hành chính, đáp ứng yêu cầu thực tế.

Cùng với việc giải quyết vướng mắc của DN trong quá trình thực hiện Điều 44 Nghị định 08/2015/NĐ-CP, tại dự thảo sửa đổi lần này, đại diện Cục Giám sát quản lý về hải quan cho rằng cần làm rõ khái niệm về hàng trung chuyển và hàng quá cảnh. Bởi trên thực tế đây là hai loại hình khác nhau nhưng chưa được quy định cụ thể về khái niệm. Theo quy định tại Điều 241 Luật Thương mại, quá cảnh hàng hóa là việc vận chuyển hàng hóa thuộc sở hữu của tổ chức, cá nhân nước ngoài qua lãnh thổ Việt Nam, kể cả việc trung chuyển, chuyển tải, lưu kho, chia tách lô hàng, thay đổi phương thức vận tải hoặc các công việc khác được thực hiện trong thời gian quá cảnh. Như vậy, theo quy định trên thì quá cảnh hàng hóa bao gồm hoạt động trung chuyển; mặt khác tại Luật Thương mại và các văn bản quy phạm pháp luật khác cũng chưa quy định cụ thể về hoạt động trung chuyển.

Tách riêng loại hình trung chuyển

Để khắc phục vấn đề phát sinh từ thực tế, đúng bản chất hoạt động vận chuyển hàng hóa, Cục Giám sát quản lý về hải quan cho rằng cần thiết phải quy định cụ thể các trường hợp thực hiện thủ tục quá cảnh, trường hợp hàng trung chuyển. Theo đó, đối với hàng hóa đưa vào Việt Nam được vận chuyển đến một cửa khẩu đường bộ, đường sông khác để XK thì áp dụng thủ tục quả cảnh, đối với hàng hóa đưa vào Việt Nam và đưa ra tư cửa khẩu nhập, trường hợp hàng hóa XK qua cửa khẩu đường biển, đường hàng không khác với cửa khẩu nhập nhưng không thay đổi loại hình vận chuyển thì thực hiện thủ tục đối với hàng trung chuyển.

Bên cạnh đó, chính sách mặt hàng đối với hai loại hình này cũng cần được quy định rõ. Chẳng hạn, hàng hóa trung chuyển là hàng hóa của nước ngoài, đưa vào Việt Nam qua các cảng sau đó đưa ra nước ngoài không phát sinh việc vận chuyển hàng hóa trong nội địa bằng loại hình vận chuyển khác với loại hình vận chuyển từ nước ngoài, theo đó mức độ rủi ro không cao và ngoài việc chịu sự giam sát của cơ quan Hải quan thì vẫn đặt trong sự quản lý của hãng vận chuyển, đơn vị kinh doanh cảng. Chính vì vậy, đối với hàng trung chuyển (trừ hàng cấm trung chuyển, hàng thuộc danh mục phải xin giấy phép…) thì không phải xin giấy phép của cơ quan quản lý chuyên ngành. Đối với hàng quá cảnh thì thực hiện theo Nghị định 187/2013/NĐ-CP.

Thảo luận về những nội dung trên tại dự thảo Nghị định 08/2015/NĐ-CP sửa đổi, đại diện Cục XNK-Bộ Công Thương cho rằng, một số nội dung cũng đang được đơn vị nghiên cứu để đưa vào dự thảo Nghị định hướng dẫn Luật Quản lý ngoại thương. Chẳng hạn quy định về chính sách quản lý đối với hàng hóa trung chuyển, quá cảnh; quy định rõ hàng trung chuyển và hàng quá cảnh…

Trước thông tin của đại diện Cục XNK-Bộ Công Thương, Tổng cục Hải quan thống nhất sẽ đưa các nội dung trên vào hai dự thảo Nghị định của Chính phủ. Trong đó, liên quan đến khái niệm hàng trung chuyển, hàng quá cảnh và chính sách mặt hàng sẽ được làm rõ tại dự thảo Nghị định hướng dẫn Luật Quản lý ngoại thương; Tổng cục Hải quan sẽ sửa tại Nghị định 08/2015/NĐ-CP những nội dung liên quan đến quản lý hải quan đối với hàng trung chuyển, quá cảnh, tuyến đường, luồng hàng. Những quy định liên quan đến hai loại hình này sẽ được Tổng cục Hải quan và Bộ Công Thương phối hợp, trao đổi chặt chẽ để đưa ra các quy định phù hợp với thực tế, tạo thuận lợi cho hoạt động XNK của DN.