Ông có đánh giá như thế nào về chất lượng của nguồn lao động Việt Nam khi đi lao động ở nước ngoài?

Nguồn lao động hiện vẫn còn yếu về ngoại ngữ, tay nghề chưa phù hợp chất lượng thị trường, chưa quen tác phong làm việc công nghiệp. Thực tế, nhận thức và chất lượng của người lao động chưa thể cao được trong thời gian ngắn bồi dưỡng kiến thức trước khi đi làm việc.

Thực trạng doanh nghiệp xuất khẩu lao động hiện nay ra sao, thưa ông?

Hiện vẫn tồn tại tình trạng cạnh tranh không lành mạnh, giành hợp đồng cung ứng lao động giữa các DN cả trong và ngoài nước dẫn đến giảm quyền lợi, tăng chi phí đóng góp của người lao động. Có tình trạng doanh nghiệp được cấp phép hoạt động nhưng không trực tiếp khai thác, tìm kiếm hợp đồng cung ứng, tư vấn, tuyển chọn lao động mà “khoán trắng” cho chi nhánh hoặc trung tâm trực thuộc mà không có sự quản lý chặt chẽ.

Một trong những hạn chế lớn nhất hiện nay đó là các doanh nghiệp thì đông nhưng không mạnh cả về năng lực đào tạo cũng như tuyển chọn, thiếu am hiểu luật pháp trong nước và nước ngoài, đặc biệt thiếu đội ngũ cán bộ có năng lực hỗ trợ người lao động trong các trường hợp xấu nhất.

Có nhiều ý kiến từ doanh nghiệp cho rằng hiện vẫn còn quá nhiều rào cản, giấy phép con đang làm khó doanh nghiệp xuất khẩu lao động… Ý kiến của ông về vấn đề này như thế nào?

Nhiều doanh nghiệp đã có những chính sách tốt để hỗ trợ cho người lao động như Enhause 2, Công ty Cổ phần Dịch vụ Xuất khẩu lao động và Chuyên gia Thanh Hóa (LEESCO) từ việc cấp học bổng, đào tạo người lao động trong vòng một năm sau đó mới sang làm việc… Nhiều lao động thông qua các chương trình này sau khi đi xuất khẩu lao động đều thành đạt. Tuy nhiên, bên cạnh đó, vẫn còn rất nhiều doanh nghiệp phản ánh là vẫn còn nhiều giấy phép con, đi xuống các địa phương rất khó có thể tuyển nguồn lao động và thậm chí là gây khó dễ. Nhưng theo tôi ở vấn đề này nên nhìn nhận từ hai phía. Phía thứ nhất là ở rất nhiều địa phương việc tuyên truyền tạo nguồn đã tốn kém một khoản chi phí nhất định. Vậy doanh nghiệp có hỗ trợ địa phương một phần để làm việc đó không?

Như Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Nguyễn Thiện Nhân đã nói, liệu đã có sự công bằng trong thi tuyển, về mức thu nhập và việc hỗ trợ tuyển nguồn này hay chưa. Điều này còn cần doanh nghiệp đàm phán với các địa phương. Bên cạnh đó, có lẽ nhiều doanh nghiệp chưa xây dựng được thương hiệu cũng như uy tín của mình. Rất nhiều doanh nghiệp mạnh về bất kỳ địa phương nào cũng được chào đón cả vì tuyển chọn rất tốt, đào tạo rất bài bản, chăm lo và hỗ trợ rất tốt cho người lao động trong những năm làm việc ở nước ngoài.

Nhưng rất nhiều doanh nghiệp năng lực yếu kém hoặc có những sai phạm như tuyển chọn lao động đưa đi đào tạo trong nhiều tháng nhưng sau đó không đưa họ đi được, phí của lao động cũng không hoàn trả lại được. Vì vậy, các doanh nghiệp Việt Nam muốn đẩy mạnh và phát triển lĩnh vực này ngoài việc nâng cao năng lực của doanh nghiệp thì việc xây dựng thương hiệu, xây dựng uy tín sòng phẳng với người lao động là việc đầu tiên mà các doanh nghiệp cần phải chấn chỉnh.

Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội sẽ kiên quyết xử lý các doanh nghiệp tuyển chọn lao động thông qua môi giới, cò mồi, thu phí vượt mức quy định hoặc thu tiền nhưng không đưa được lao động đi, không bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động. Trường hợp phát hiện các doanh nghiệp không duy trì việc đáp ứng các điều kiện hoạt động theo quy định của pháp luật, Bộ sẽ kiên quyết thu hồi giấy phép hoạt động.

Chúng ta đang dự tính đưa lao động chất lượng cao đi lao động nước ngoài. Tuy nhiên nhu cầu lao động của các thị trường lại là lao động phổ thông, lao động bậc thấp. Ông nghĩ sao về điều này?

Thật ra, thị trường lao động các nước cần rất nhiều lao động ở các phân khúc khác nhau. Quan trọng nhất là chúng ta phải đào tạo và chuẩn bị nguồn nhân lực để chiếm lĩnh được phân khúc có thu nhập và việc làm tốt.

Để người lao động nhận được những công việc ở phân khúc có chất lượng việc làm tốt hơn và thu nhập tốt hơn, chúng ta phải nâng cao chất lượng dự báo thị trường. Các ban quản lý lao động ở các thị trường cần thường xuyên cập nhật thông tin ở các thị trường, cung cấp cho doanh nghiệp trong nước định hướng để chuẩn bị nguồn lực tốt hơn, chiếm lĩnh được phân khúc tốt hơn trong thị trường lao động hiện tại.

Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội xây dựng đề án đưa lao động đã qua đào tạo, có trình độ đi làm việc ở nước ngoài chứ không chỉ đạo xây dựng đề án đưa cử nhân đi làm việc ở nước ngoài. Tại các nước cũng đang gặp phải tình trạng thất nghiệp cao, sự mất cân đối giữa nguồn cung đào tạo lao động trình độ đại học với nhu cầu của thị trường. Điều quan trọng nhất là các ban quản lý lao động các nước chưa cập nhật nhu cầu lao động của các nước đang cần lao động ở phân khúc nào, ngành nghề nào và cung cấp lại trong nước cho các trường đào tạo để chúng ta đào tạo và các doanh nghiệp có thể kết hợp với các trường để đào tạo theo nhu cầu thị trường.

Xin cám ơn ông!