Ông Đặng Xuân Quang, Phó Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) đang trả lời phỏng vấn của Báo Hải quan.

Trả lời phỏng vấn Báo Hải quan, ông Đặng Xuân Quang cho rằng, tác động của FDI vẫn còn rất nhiều dư địa, nếu chúng ta có biện pháp tốt hơn thì sẽ tăng cường hơn nữa tác động lan tỏa của FDI, đồng thời lưu ý, việc đưa ra các giải pháp chính sách để tăng cường tính liên kết phải hết sức thận trọng, không nên rơi vào lạm dụng các biện pháp hành chính.

Ông có thể đánh giá một cách cơ bản về những tác động của thu hút FDI đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam trong vòng 30 năm qua? Nhiều ý kiến cho rằng, lợi ích về kinh tế - xã hội đạt được chưa tương xứng với kỳ vọng của chúng ta khi thực hiện thu hút FDI. Ông đánh giá như thế nào về vấn đề này?

Cho đến nay Việt Nam đã trải qua quá trình 30 năm thu hút nguồn vốn đầu tư FDI, bắt đầu kể từ khi có Luật Đầu tư nước ngoài tháng 12/1987. Có thể nói, không thể phủ nhận là FDI trở thành khu vực kinh tế rất quan trọng của kinh tế Việt Nam, điều này cũng đã được khẳng định trong các văn kiện của Đảng. Thực tiễn 30 năm thu hút FDI đang chứng tỏ khu vực này ngày càng giữ vị trí quan trọng, đóng góp nhiều hơn vào sự phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam. Tầm ảnh hưởng của khu vực FDI được thể hiện qua các con số rất ấn tượng. Đầu tư nước ngoài luôn chiếm tỷ trọng lớn 25% tổng vốn đầu của toàn xã hội, chiếm gần 70 % tỷ trọng xuất khẩu và hơn 20% đóng góp vào GDP. Những con số này cho thấy đóng góp của khu vực FDI giữ vai trò rất quan trọng vào sự phát triển của Việt Nam.

Về vấn đề lợi ích về kinh tế - xã hội đạt được chưa tương xứng với kỳ vọng, so với những ưu đãi đã dành cho FDI, theo quan điểm của tôi, chúng ta phải chọn lựa giữa lợi ích ngắn hạn với lợi ích dài hạn. Những ưu đãi chúng ta đưa ra cho các nhà đầu tư nước ngoài tôi tin rằng không nhắm đến các mục đích ngắn hạn. Bên cạnh mục tiêu ngắn hạn, chúng ta phải tính đến mục tiêu dài hạn. Cho nên, nếu chúng ta chỉ so sánh những ưu đãi mà chúng ta đặt ra với mục tiêu ngắn hạn thì chúng ta không thể nhìn thấy hết tầm nhìn chính sách chúng ta đưa ra.

Thưa ông, nếu chấm điểm cho sự lan tỏa của khu vực FDI vào nền kinh tế Việt Nam, ông sẽ cho điểm bao nhiêu, theo thang điểm 10?

Như tôi đã nói, các chuyên gia kinh tế cũng cố gắng lượng hóa được tác động lan tỏa của khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài. Nhưng ở tầm vĩ mô, việc lượng hóa như thế rất khó, bởi vì ngoài tác động tới kinh tế - xã hội thì khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài còn tác động tới thể chế, môi trường đầu tư kinh doanh và hội nhập, nên rất khó để đưa ra được con số để đánh giá trong thang điểm như vậy. Chỉ có điều, chúng ta chưa thể hài lòng với tác động lan tỏa hiện nay của FDI đối với nền kinh tế. Rõ ràng khi xem xét tác động của FDI theo chiều ngang và chiều dọc ta thấy vẫn còn rất nhiều dư địa, nếu chúng ta có biện pháp tốt hơn thì sẽ tăng cường hơn nữa tác động lan tỏa của FDI. Tất nhiên, cần lưu ý, việc đưa ra các giải pháp chính sách để tăng cường tính liên kết phải hết sức thận trọng, không nên rơi vào lạm dụng các biện pháp hành chính. Bởi vì việc liên kết FDI với DN trong nước phải xuất phát từ lợi ích kinh tế, có nghĩa là phải chú trọng đến giải pháp về thị trường để làm sao thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân trong nước phát triển song hành cùng với FDI. Khi việc liên kết với khu vực kinh tế tư nhân có lợi ích, đương nhiên FDI sẽ chủ động tìm đến.

Sau sự cố thảm họa môi trường do Formora gây ra năm 2016, chúng ta thấy Chính phủ đã đưa ra thông điệp mạnh mẽ là sẽ không thu hút FDI bằng mọi giá. Nghĩa là sẽ có những điều chỉnh nhất định trong việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài. Theo ông, sự thay đổi trong định hướng thu hút FDI trong thời gian tới so với giai đoạn vừa qua sẽ như thế nào, thưa ông?

Phải khẳng định là sự chuyển hướng trong thu hút FDI không phải đến sự cố Formosa mới được đặt ra. Thực chất, những định hướng mới trong quan điểm chỉ đạo của Chính phủ về thu hút FDI đã có từ những năm 2010- 2011, khi chúng ta đã chuyển hướng mạnh sang thu hút đầu tư bằng chất lượng. Bởi vì, sau 25 năm thu hút đầu tư nước ngoài thì vấn đề giữa số lượng và chất lượng đã được đặt ra, do đó, sự chuyển hướng chiến lược này không phải vì một sự kiện, một sự cố, mà đây là kết quả của quá trình cân nhắc, đánh giá về chính sách rất thận trọng, để từ đó chúng ta đưa ra những định hướng, giải pháp mới trong thu hút FDI, theo đó sẽ không thu hút bằng những lợi ích ngắn hạn trước mắt mà phải bằng lợi ích dài hạn. Còn sự cố ô nhiễm môi trường của Formora không hẳn là yếu tố để thúc đẩy việc chuyển hướng, mà là một ví dụ để chúng ta thấy rằng đó là một trong những yếu tố để chúng ta thay đổi, nó là một ví dụ để cho chúng ta thấy rõ hơn sự cần thiết phải chuyển hướng mạnh của thu hút đầu tư FDI.

Việt Nam là quốc gia có nhiều lợi thế trong thu hút FDI, vậy thời gian tới chúng ta có giải pháp nào để thu hút FDI vừa bảo đảm tăng trưởng về mặt số lượng đồng thời phải bảo đảm về chất lượng của nguồn vốn?

Trong giai đoạn này, vấn đề chất lượng nguồn vốn FDI đang được đặt lên hàng đầu. Chúng ta không thể vì số lượng mà hy sinh chất lượng, đó là quan điểm rất rõ ràng. Đảng, Chính phủ đã chỉ đạo là không thể vì tăng trưởng mà hủy hoại môi trường, không thể vì phát triển nhanh mà quên đi yếu tố bền vững. Tất cả những điều này hiện nay chúng ta đang quán triệt thực hiện. Còn giải pháp đưa ra trong thời gian tới, với quan điểm là cơ quan chịu trách nhiệm quản lý về FDI, chúng ta sẽ tập trung vào các giải pháp về thị trường, tức là các giải pháp để phù hợp với kinh tế thị trường. Tôi hoàn toàn không thiên về các giải pháp hành chính.

Các giải pháp về thị trường là một cách tiếp cận khi chúng ta đưa ra các giải pháp khuyến khích, nghĩa là khi đưa ra áp dụng hệ thống các giải pháp thì không dựa trên cơ sở bắt buộc, không đưa ra các điều kiện bắt buộc DN phải thực hiện, hoặc những chính sách mang tính phân biệt đối xử giữa DN trong nước với DN nước ngoài. Giải pháp về thị trường là các giải pháp mà DN có thể lựa chọn. Ví dụ, DN FDI muốn hưởng những điều kiện như thế này thì phải đáp ứng những điều kiện như thế kia, và giải pháp ấy áp dụng chung cho tất cả mọi loại hình DN. Chúng tôi có nghe thấy một số chuyên gia có ý kiến cho rằng cần phải có giải pháp riêng cho DN FDI, nhưng trong bối cảnh môi trường cạnh tranh như hiện nay chúng ta đưa ra những giải pháp riêng cho nhóm đối tượng riêng là không phù hợp. Với cách tiếp cận chính sách như hiện nay việc đưa ra các điều kiện đó phải được áp dụng chung chứ không xuất phát từ nguồn gốc của DN để phân biệt đối xử. Cụ thể, DN Việt Nam (bao gồm cả DN nhà nước, DN tư nhân) và DN nước ngoài cũng phải được áp dụng các điều kiện như nhau.

Xin cảm ơn ông!