Áp dụng thuế ưu đãi đối với các doanh nghiệp đầu tư dự án thuộc lĩnh vực BVMT. Ảnh minh họa: TTXVN

Chính sách thuế khuyến khích bảo vệ môi trường

Trong thời gian qua, nhiều chính sách thuế, phí, lệ phí hướng đến phát triển nền kinh tế xanh đã được xây dựng và liên tục hoàn thiện. Hệ thống chính sách thuế, phí, lệ phí hướng tới phát triển bền vững, phát triển kinh tế xanh được thể hiện thông qua 2 nhóm: nhóm 1 là chính sách hạn chế các hành vi gây ô nhiễm môi trường và nhóm 2 là chính sách hỗ trợ, khuyến khích các hoạt động bảo vệ môi trường (BVMT) để tạo động lực thúc đẩy sản xuất xanh và tiêu dùng xanh.

Đối với nhóm chính sách thuế, phí, lệ phí để hạn chế các hành vi gây ô nhiễm môi trường, Bộ Tài chính đã xây dựng chính sách thuế BVMT với hàng hóa, sản phẩm khi sử dụng gây tác động xấu đến môi trường như xăng, dầu, mỡ nhờn, than đá, túi nilong, thuốc diệt cỏ thuộc loại hạn chế sử dụng; áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt với các loại hàng hóa khi sử dụng gây ô nhiễm môi trường như thuốc lá, xăng, xe ô tô dưới 24 chỗ ngồi. Đồng thời, áp dụng thuế nhập khẩu cao với các mặt hàng khi sử dụng phát thải trực tiếp ra khí gây hiệu ứng nhà kính và ô nhiễm môi trường, các mặt hàng gây ô nhiễm môi trường trong quá trình khai thác. Thuế suất thuế nhập khẩu giảm dần từ thành phẩm đến nguyên liệu thô, thuế suất thuế xuất khẩu tăng dần từ thành phẩm đến nguyên liệu thô. Cùng với đó, áp dụng phí BVMT với khí thải, nước thải, khai thác khoáng sản, vừa góp phần tạo nguồn thu cho ngân sách, vừa hạn chế chất thải gây ô nhiễm môi trường,…

Bên cạnh các chính sách thuế nhằm hạn chế các hành vi gây ô nhiễm môi trường, Bộ Tài chính cũng xây dựng nhiều chính sách thuế ưu đãi trong việc BVMT, cụ thể như: miễn thuế đối với thu nhập từ việc thực hiện hợp đồng nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, sản phẩm đang trong thời kỳ sản xuất thử nghiệm, sản phẩm làm ra từ công nghệ mới lần đầu áp dụng tại Việt Nam; thu nhập từ chuyển nhượng chứng chỉ giảm phát thải lần đầu của doanh nghiệp được cấp chứng chỉ giảm phát thải; phần thu nhập không chia của cơ sở thực hiện xã hội hóa trong lĩnh vực môi trường để lại để đầu tư phát triển cơ sở đó. Bên cạnh đó, Bộ Tài chính cũng áp dụng thuế suất 10% trong 15 năm, miễn thuế tối đa không quá 4 năm và giảm 50% số thuế Thu nhập doanh nghiệp phải nộp tối đa không quá 9 năm tiếp theo đối với thu nhập của doanh nghiệp từ dự án đầu tư mới thuộc lĩnh vực BVMT; ưu đãi thuế suất đối với những sản phẩm thân thiện môi trường như xăng sinh học, xe ô tô thân thiện với môi trường...

Cùng với việc ban hành các chính sách thuế phí hướng đến phát triển nền kinh tế xanh, Bộ Tài chính đã tham mưu cho Chính phủ và ban hành nhiều chính sách ưu tiên chi NSNN cho tăng trưởng xanh. Đối với đầu tư công, ngân sách cho tăng trưởng xanh đã được lồng ghép trong các ưu tiên đầu tư ngành, lĩnh vực, địa phương và các chương trình mục tiêu, quy định chi tiết tại Nghị quyết số 973/2020/UBTVQH14 ngày 8/7/2020 quy định về các nguyên tắc, tiêu chí và định mức phân bổ vốn đầu tư công nguồn NSNN giai đoạn 2021-2025.

Xây dựng chính sách tài chính để thị trường các-bon vận hành hiệu quả

Trong tiến trình bảo đảm thực hiện nghĩa vụ giảm phát thải khí nhà kính của Việt Nam, phát triển thị trường các-bon trong nước được coi là nhiệm vụ trọng tâm ưu tiên. Hiện Bộ Tài chính đang được giao chủ trì phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường và các bộ, ngành liên quan thực hiện các nhiệm vụ thành lập thị trường các-bon trong nước; ban hành cơ chế quản lý tài chính cho hoạt động của thị trường và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án phát triển thị trường các-bon tại Việt Nam.

Theo Dự thảo Đề án phát triển thị trường các-bon tại Việt Nam do Bộ Tài chính chủ trì soạn thảo trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, một trong các nhiệm vụ, giải pháp để thực hiện Đề án được Bộ Tài chính đề xuất là xây dựng và hoàn thiện khung khổ pháp lý, bao gồm cả việc xây dựng các quy định về tài chính cho hoạt động của thị trường các-bon. Sau khi Đề án phát triển thị trường các-bon được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt và trên cơ sở các quy định của pháp luật, Bộ Tài chính sẽ tiếp tục nghiên cứu để trình cấp có thẩm quyền ban hành các quy định, chính sách về tài chính cho hoạt động của thị trường các-bon để thị trường được vận hành hiệu quả.

Đáng chú ý, về phát triển thị trường cổ phiếu, trái phiếu xanh, năm 2017, Sở GDCK TPHCM đã xây dựng và công bố Chỉ số phát triển bền vững (VNSI), hướng đến các mục tiêu xác định chuẩn phát triển bền vững cho các công ty niêm yết; hỗ trợ nhà đầu tư tổ chức và cá nhân xác định những doanh nghiệp có đặc tính “xanh” để đầu tư; tăng cường xu hướng phát triển bền vững của toàn bộ nền kinh tế; xác định các tiêu chí về thông lệ tốt nhất về môi trường, xã hội và quản trị. Bộ Tài chính cũng đã ban hành Thông tư số 96/2020/TT-BTC hướng dẫn công bố thông tin trên thị trường chứng khoán với yêu cầu mới về Báo cáo tác động liên quan đến môi trường và xã hội của công ty.

Hiện nay, phát triển thị trường trái phiếu xanh là một trong các nhiệm vụ đặt ra tại Lộ trình phát triển thị trường trái phiếu giai đoạn 2017-2020, tầm nhìn đến năm 2030 và tại Chiến lược tài chính đến năm 2030. Để phát triển thị trường trái phiếu xanh, Bộ Tài chính đã phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, các bộ, ngành liên quan xây dựng điều khoản về trái phiếu xanh tại Luật BVMT năm 2020 và nghị định hướng dẫn. Khi phát hành trái phiếu xanh, doanh nghiệp được ưu đãi về giá dịch vụ trên thị trường chứng khoán. Dự án đầu tư công sử dụng nguồn vốn từ phát hành trái phiếu xanh do Chính phủ, chính quyền địa phương phát hành cũng được ưu tiên bố trí đủ vốn theo tiến độ thực hiện dự án trong kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm….